ORIGINAL_ARTICLE
بررسی روایت داستان اسکندر و دارا در دو گزارش ابن مقفّع و فردوسی
نهایة الارب فی اخبار الفرس و العرب کتابی است که نام نویسنده/ نویسندگان و زمان تألیف آن مبهم است. در فراهم آمدن این کتاب، نویسندگانی همچون عامر شعبی، ایّوب بن قریّه، عبدالله بن مقفّع، اصمعی و ابوالبختری سهمی داشته اند و سه دورة زمانی (سال 75هـ . ، پیش از سال 142هـ . و حدود سال های 170-193ه.) را می توان برای تألیف آن درنظر گرفت. به هر روی این کتاب - به ویژه بخش هایی که از زبان ابن مقفّع روایت شده است - مهم ترین منبع در شناخت سیرالملوک وی و به تبع آن خدای نامة دورة ساسانی است. از آن جا که شاهنامة فردوسی نیز با واسطة شاهنامة ابومنصوری به خدای نامه میرسد، داستان دارا و اسکندر از نهایة الارب و شاهنامه برگزیده شده تا بتوان به سرچشمة اصلی این دو روایت پی برد. با بررسی تطبیقی داستان اسکندر و دارا در این دو کتاب می توان دریافت که روایت فردوسی در هستة اصلی داستان، دقیقا همان روایت ابن مقفّع است، اما فردوسی با نگرش داستانی مطالبی را که به کار وی نمی آمده، حذف کرده و در عوض جزئیاتی را به آن افزوده است.
https://jls.um.ac.ir/article_32133_0b32b560a2ef81a5e22c7638e40e205d.pdf
2013-01-20
1
35
10.22067/jls.v45i1.15988
نهایة الارب
شاهنامه
خدای نامه
سیرالملوک
فردوسی
ابن مقفّع
اسکندر
دارا
سیّد حسین
فاطمی
s_hfa@yahoo.com
1
فردوسی مشهد
AUTHOR
محمّدجعفر
یاحقّی
mgyahaghi@yahoo.co.uk
2
فردوسی مشهد
AUTHOR
مه دخت
پورخالقی چترودی
dandritic2001@yahoo.com
3
فردوسی مشهد
AUTHOR
رقیّه
شیبانیفر
sheibanifar@yahoo.com
4
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل اسطورة کیومرث در شاهنامة فردوسی و اساطیر ایران بر مبنای رویکرد نقد اسطوره شناختی
کیومرث، یکی از شخصیتهای بنیادین در تاریخ اساطیری ایران است که اگر چه در گاهان زرتشت و ریگ ودای هندی نمود ندارد، در فرهنگ زرتشتی عصر ساسانی به عنوان نخستین انسان اهمیت بسیاری پیدا کرده و در خدای نامهها، شاهنامه و متون تاریخی عصر اسلامی به نخستین پادشاه تبدیل شده است. در این جستار، با رویکرد نقد اسطورهای، ضمن تحلیل الگویی و تطبیق ساختاری خویشکاریهای اساطیری شخصیت کیومرث در متونی که روایت اسطورة او را تشکیل دادهاند و مقایسة این اسطوره با روایات هم ارز آن در فرهنگهای مختلف، به تبیین ژرف ساخت کهن الگویی اسطورة کیومرث پرداختهایم. بر همین مبنا، خویشکاریهای اساطیری شخصیت کیومرث در سه عنوان کهن الگوی انسان نخستین، زوج آغازین و قهرمان فرهنگی بررسی و طبقه بندی شده و از تحلیل الگویی خاستگاههای پیش تاریخی و فلسفی روایت او در ارتباط با پیش نمونة زروانی آن این نتیجه حاصل شده است که در نحلة زروانی- زرتشتی دورة ساسانی و فرقههایی چون زروانیه و کیومرثیه که در جبرگرایی و اختربینی آن عصر تأثیر بسزایی داشتند، روایت کیومرث تکراری از الگوی کهن فروپاشی غول خدای نخستین در فرهنگ زروانی است؛ شخصیتی که می توان او را دربردارندة الگویی از"عالم صغیر" در این جهان بینی قلمداد کرد که از تسلسل و تکرار پیش نمونة "عالم کبیر" (زروان) حاصل شده است.
https://jls.um.ac.ir/article_32158_c52d0af2de994cf1a2da8fc4a4c0a77c.pdf
2013-01-20
37
64
10.22067/jls.v45i1.15989
کیومرث
زروان
شاهنامة فردوسی
اساطیر ایران
کهن الگو
انسان نخستین
فرزاد
قائمی
farzadghaemi@gmail.com
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مر یا من؟ پیشنهادی دربارۀ تصحیح یک بیت از شاهنامه
یکی از مسائل مهم و اساسی در تصحیح متن های کهن فارسی که همواره باید مورد توجه قرار گیرد، شناسایی ضبط های کهن کاذب در دستنویس هاست که گاه به خاطر ریخت کاملاً فریبندة خود، مصحح را از تشخیص ضبط اصلی باز می دارند. ضبط « مر ین » در مصراع ثانی بیت نخست از ابیات
اگر کشته گشتی تو در چنگ اوی مر ین گرز و این مغفر کینه جوی
چـگونـه کشیـدی بـه مـازنـدران کـمند و کـمان، تیر و گرز گران
در شاهنامة فردوسی، یکی از این ضبط های به ظاهر کهن است که از میان دوازده دستنویس اصلی مورد استفادة آقای دکتر خالقی مطلق در تصحیح دفتر دوم، فقط در دستنویس فلورانس آمده و به عنوان قرائت دشوار به متن برده شده است؛ در حالی که در یازده دستنویس اصلی دیگر (به علاوه در دستنویس سن-ژوزف ) به جای « مر ین » ضبط « من این» آمده است که صحت و اصالت آن را شواهد و قراین متعددی تأیید می کنند که در حد امکان در مقالة حاضر گزارش شده اند.
https://jls.um.ac.ir/article_32184_355a3e6dcd51baa32d0d337f327c952c.pdf
2013-01-20
65
73
10.22067/jls.v45i1.15990
شاهنامة فردوسی
مر ین
من این
تصحیح
چنگیز
مولایی
cmowlaee@yahoo.com
1
دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تشابهات ویس و رامین و بهمن نامه
بهمننامه یکی از منظومه های مهم حماسی پیرو شاهنامه است که در اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم سروده شده است. این منظومه از چهار بخش تشکیل شده که بخش اول آن ماجرای بر تخت نشستن بهمن و ازدواج او با دختر پادشاه کشمیر است. بخش اول این اثر، منظومة عاشقانة مستقلی است که ویژگی های یک اثر غنایی برجسته را دارد. در این مقاله با مقایسة دو داستان نشان داده شده که این بخش منظومه در مواردی چون توصیف صحنه ها، شخصیت پردازی، استفاده از مضامین، نوع حوادث، شیوة روایت، ضربالمثلها و.... تشابه بسیار زیادی به ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی دارد.
https://jls.um.ac.ir/article_32204_1ca850296a01b60e9478a02f5b5fb9e1.pdf
2013-01-20
75
94
10.22067/jls.v45i1.15993
بهمن نامه
ویس و رامین
تشابه
حماسه
غنا
وحید
رویانی
vahidrooyani@yahoo.com
1
دانشگاه گلستان
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بن مایة آیینهای مهر و زرتشت در هفت پیکر نظامی
تأثیر آیین مهری و مزدیسنا در ادبیات فارسی نتیجة تأثیر آن در فرهنگ ایرانی است. نظامی، منظومه سرای برجستة ایرانی(535 – 607 هـ . ق.) هم هنگام آفرینش داستان دربارة دو پادشاه دورة ساسانی، یعنی خسرو پرویز در منظومة خسرو و شیرین و بهرام گور در منظومة هفت پیکر، از بن مایههای آیینهایی چون آیین مهری و آیین زرتشتی به صورتی استعاری و رمزی سود برده است. در این مقاله برخی از بهره وریهای نظامی از قابلیتهای نمادین این آیینها بررسی شده است. استفاده از داستان زندگی بهرام پنجم به عنوان داستان مرکزی و هالة پرمعنای نام بهرام در آیین مهری و مزدیسنا، همچنین انتخاب گنبد و بسامد فراوان آن در این داستان که به معنی آتشگاه است، برای قصرهای هفتگانة هفت شاهدخت، اهمیّت عدد هفت در آیینهای بهی و میترایی، همچنین مقایسة نقش هفت شاهدخت بر گنبد کاخ خورنق با نقاشیهای مهریان بر سقف مهرابهها، تطبیق هفت مرحلة آیین مهری با گذر بهرام از هفت گنبد، نمونة نشانههایی از کارکرد نمادین این آیینها در هفت پیکر نظامی است.
https://jls.um.ac.ir/article_32224_5fbeaa754eb4a9fee8540035d0513acd.pdf
2013-01-20
95
120
10.22067/jls.v45i1.15994
نظامی
هفت پیکر
آیین زرتشت
آیین مهر
مریم
حسینی
drhoseini@yahoo.com
1
دانشگاه الزهرا
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
حماسه نو در شعر شاملو
شعر نو حماسی از جمله جریان های عمدة شعر معاصر است که ویژگی های حماسی آن متناسب با شرایط تاریخی دگرگون شده است. احمد شاملو درخشان ترین چهرة این جریان است که ویژگیهای حماسی شعرش چشمگیرتر از دیگرشاعران معاصراست. در این پژوهش برای توصیف دگرگونی حماسه، متناسب با نیازهای بیانی تازه، ویژگیهای حماسی شعر شاملو به عنوان نمونه ای از حماسة نو، به دو دسته تقسیم شده است: ویژگیهای محتوایی (بینش آرمانی، نگرش اومانیستی، عاطفة جمعی، شکل روایی، اسطوره پردازی، عنصر پهلوانی، درونمایه جدال خیر و شر) و ویژگی های زبانی (گزینش واژگان و ترکیبات متناسب با درونمایة حماسی، کهنگی ترکیبات و ساختارهای نحوی، تصاویر اسطوره ای، تصاویر جنگ افزارها، فضاسازی های حماسی، ایجاز، اغراق، تضاد، تناسب، موسیقی با شکوه حماسی). در این بررسی به این نتیجه رسیدهایم که شاملو با حفظ ماهیت خاص شعر خود، شعر حماسی سروده و ویژگی های شعر حماسی او میتوانند شاخصه های مهمی در شناخت شعر نو حماسی باشند
https://jls.um.ac.ir/article_32241_3eb4956d3161702e8f1cf481a57fddf5.pdf
2013-01-20
121
142
10.22067/jls.v45i1.13459
حماسه
فردوسی
تحول
شعر نو
احمد شاملو
سوسن
جبری
sousan_jabri@yahoo.com
1
دانشگاه رازی کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بازنگری معنایی در «التفات» بلاغی و اقسام و کارکردهای آن
التفات یکی از شگرد ها و آرایههای ادبی است که با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیار مؤثری در بیداری و جذب مخاطب دارد. این صنعت در بیشتر کتابهای بلاغی عربی و فارسی با عنوان انتقال گوینده از خطاب به غیبت و برعکس، تعریف و انواع محدودی برای آن برشمرده شده است که هریک از این انواع در یکی از حوزههای بلاغت (معانی و بدیع) و دستور قابل بررسی است. این مقاله کوشیده است با در نظر گرفتن توسعة معنایی التفات، ضمن ارائة تعریفی نو برای این شگرد ادبی، تصویری روشن از گونههای مختلف آن ارائه دهد؛ سپس در کنار فواید سنتی مطرح در کتابهای بلاغی، به کارکردهای جدیدی، همچون آشنایی زدایی، هنجار گریزی، افزایش انسجام متن، ایجاد ابهام هنری و... نیز اشاره کند. حاصل تحقیق نشان میدهد که بدیع سنتی با رویکرد های فرسودة خود، دیگر توان پاسخگویی به نیازهای متون ادبی معاصر را ندارد. از این رو، ضرورت بازنگری همهجانبه و نقد و تحلیل آرایههای بدیعی از جمله صنعت التفات کاملاً احساس میشود.
https://jls.um.ac.ir/article_32259_847f81a7eaa21cb6d32d1aa6019d19db.pdf
2013-01-20
143
168
10.22067/jls.v45i1.15996
علوم بلاغی
التفات
واگردانی
توسعة معنایی
هما
رحمانی
h.rahmani64@yahoo.com
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
عبدالله
رادمرد
radmard@um.ac.ir
2
فردوسی مشهد
AUTHOR