ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل آخر خوش شاهنامه با تأکید بر مبانی سنت شفاهی روایات حماسی ایرانی
مثل «شاهنامه آخرش خوش است» مثلی معروف در فرهنگ عامۀ ایرانیان است که بار معنایی آن دو وجه مختلف دارد. غالب محققان این مثل را کنایه و اشارهای طنزآلود به اتفاقی ناخوشایند در پایان اثر استنباط کردهاند(1). اما به نظر میرسد که لااقل در فرهنگ عامیانه و در ادبیات شفاهی نقالان، این مثل در حالت عکس نیز کاربرد داشته است. مقالۀ حاضر بر آن است تا با گزارش بنیادها و دامنۀ داستانی دو سنت نسبتاً مستقل «رسمی» و «غیر رسمی» روایات حماسی ایرانی، ضمن تأکید به وجه تعریضی مثل مذکور، پنجرهای تازه در استدراک برخی معانی و مفاهیم حماسی بگشاید. بدین منظور، مبحث اصالت و گستردگی سنت کهن شفاهی اساس کار این تحقیق قرار گرفته و بنا به ضرورت موضوع، ساختار و فرم دو شاخۀ تنومند از روایات شفاهی ایرانی یعنی «حلقۀ حماسی سیستانی» و «شاهنامۀ کردی» را که محتملاً از دسترس گفتمان تأثیرگذار «روایت رسمی» مصون ماندهاند به بحث کشیده است. استنباط این تحقیق چنین است که مثل «شاهنامه آخرش خوش است»، در سطح درک و دریافت برخی راویان و حماسهخوانان از شاهنامه، در سنت روایت شفاهی، معنایی دگرگونه یافته است. همچنین این تحقیق نشان میدهد که روایت شفاهی شاهنامه گاه چه تفاوت های بنیادینی با روایت فردوسی پیدا کرده و این دو، از منظر ساختار و درونمایه، دارای اختلافهای چشمگیری هستند. بنابراین پایان خوش شاهنامه، در بخشی از سنت روایت شفاهی، به بازگشت قدرت به گروه پهلوانان شاهنامه و انتقامگیری آذربرزین فرزند فرامرز از بهمن، آخرین شاه کینهجوی کیانی اشاره میکند.
https://jls.um.ac.ir/article_33859_5a70494701a4210a14db21e1e8f8cbc9.pdf
2015-04-21
1
14
10.22067/jls.v48i1.24852
آخر شاهنامه
نقالی
شاهنامهخوانی
حلقۀ سیستانی
شاهنامۀ کردی
بهروز
چمن آرا
behrooz_ch@yahoo.com
1
انستیتو ایرانشناسی دانشگاه جورج آگوست گوتینگن آلمان
LEAD_AUTHOR
آیدنلو، سجاد. (1390). «چرا آخر شاهنامه خوش است». بخارا. سال چهاردهم. شماره 81. خرداد-تیر.
1
اسلامی ندوشن، محمد علی. (1387). «اگر شاهنامه نمیبود». پاژ. سال اول. شماره 4. زمستان.
2
اکبری مفاخر، آرش. (1390الف). «کریمان کیست؟ بر پایۀ دست نویس هفتلشکر گورانی». جستارهای ادبی. شماره 174. پاییز. صص: 38-15.
3
اکبری مفاخر، آرش. (1390ب). «در کوی ارشان؛ سرود آرش کمانگیر به زبان گورانی از پیر کاظم کنگاوری». مطالعات ایرانی. شماره 19. بهار. صص: 62-43.
4
انوری، حسن. (1384). فرهنگ امثال سخن. جلد دوم. تهران: سخن.
5
افشاری، مهران. (1377). «بهمننامه». دانشنامۀ جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی. جلد 4. صص: 845-846.
6
ایرانشاه بن ابیالخیر. (1370). بهمننامه. ویراستۀ رحیم عفیفی. تهران: علمی و فرهنگی.
7
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم. (1372). شاهنامه آخرش خوش است. تهران: عطائی.
8
بهمن و فرامرز. (بی تا). دستنویس شماره Ms. Or.oct.1180 vollst. کتابخانۀ دولتی برلین.
9
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد. (1385). شاهنامه. ترجمه به فارسی از محمود هدایت. چاپ اول. تهران: اساطیر.
10
چمنآرا، بهروز. (1390). «درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کردی با تکیه بر شاهنامۀ کردی». جستارهای ادبی. سال چهل و چهارم. شماره یکم. بهار. صص: 119-148.
11
دهخدا، علیاکبر. (39-1338). امثال و حکم. جلد دوم. تهران: امیرکبیر.
12
دینوری، ابوحنیفه محمد بن داوود. (1371). اخبار الطوال. ترجمۀ فارسی از محمود مهدوی دامغانی. چاپ چهارم. تهران: نی.
13
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه. دفتر پنجم. به کوشش جلال خالقی مطلق، چاپ سوم. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
14
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه. دفتر ششم. به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار. چاپ سوم. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
15
شهری، جعفر. (1370). قند و نمک (ضربالمثلهای تهرانی به زبان محاوره). تهران: اسماعیلیان.
16
صفا، ذبیحالله. (1389). حماسهسرایی در ایران. چاپ نهم. تهران: امیرکبیر.
17
طومار شاهنامۀ فردوسی. (1381). به کوشش مصطفی سعیدی و احمد هاشمی. تهران: خوشنگار.
18
طومار نقالی شاهنامه. (1391). مقدمه، ویرایش و توضیحات از سجاد آیدنلو. تهران: بهنگار.
19
محیط طباطبایی، محمد. (1369). «شاهنامه چگونه به پایان رسید؟». فردوسی و شاهنامه. تهران: امیرکبیر.
20
نظامیگنجوی، (1335). شرفنامه (اسکندرنامه). به کوشش وحید دستگردی. تهران: ابن سینا.
21
هفت لشکر (طومار جامع نقالان)؛ از کیومرث تا بهمن. (1377). با مقدمه، تصحیح و توضیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22
یغمایی، منتخب السادات. (1368). حماسۀ فتح نامۀ نایبی. به اهتمام علی دهباشی. چاپ دوم. تهران: اسپرک.
23
قائمی، فرزاد. (1390). «داﺳﺘﺎنﻫﺎی ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻓﺮدوﺳﻲ: از اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺎ اﻧﺴﺠﺎم (ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻘﺪ آرای ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺤﻮر و اﺳﻄﻮره ﻣﺤﻮر در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر رواﻳﻲ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و ارائۀ ﻃﺮﺣﻲ اﻟﮕﻮﻳﻲ از ﺳﺎﺧﺘﺎر اثر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﻳﻜﺮد ﻧﻘﺪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ)». جستارهای ادبی. شماره 173. تابستان. صص: 56-33.
24
Gazerani, Ameneh (Saghi). (2007). The Sistāni Cycle of Epics (Unpublished Dissertation), Graduate School of the Ohio State University.
25
Hanaway W. L., Jr. (1988). "Bahman-Nāma", in: Encyclopædia Iranica, Vol. III, Fasc. 5, pp. 499-500.
26
Khaleghi Motlagh, Jalal. (1988). "Bahman Son of Esfandiār", in: Encyclopædia Iranica, Vol. III, Fasc. 5, pp. 489-490.
27
Kreyenbroek Philip. G., Chamanara, Behrooz. (2013). "Literary Gurānī: Koinè or Continuum", In: Chez Les Kurdes, H. Bozarslan and C. Scalbert-Yucel (Coordinators), Copymedia, Paris, pp. 151-68.
28
Oliaei, Shadi. (2010). L’Art du contour dans les cafes traditionneles en Iran, Paris, L’Harmatan.
29
Shaked, Shaul. (1995). "First Man, First King: Notes on Sementic-Iranian Syncretism and Iranian Mythological Transformations", In: From Zoroastrian Iran to Islam, Studies in Religious History and Intercultural Contacts, Variorum, pp. 238-56.
30
Van Zutphen, Marjulijn. (2011). Farāmarz, the Sistāni Hero. Texts and Traditions of the Farāmrznāme and the Persian Epic Cycle, Leiden University.
31
ORIGINAL_ARTICLE
شفاهی یا کتبی؟ بررسی نظریات مربوط به سرچشمۀ شاهنامه
بحث در باب منابع شاهنامۀ فردوسی همواره از دل مشغولی های عمدۀ شاهنامه شناسان بوده است. در این مورد سه نظریه قابل تشخیص است: الف) منبع یا منابع شاهنامه کتبی است و شاهنامۀ ابومنصوری تنها یا اصلی ترین منبع شاهنامه است. شباهت های فراوان شاهنامه با متون هم عرض مؤید این نظر است. ب) شاهنامه متکی بر روایات شفاهی است. این روایات ریشه در سنّت گوسانی و داستان گویی شفاهی دارد. حتی خود فردوسی از افراد این طبقه بوده یا می تواند محسوب شود. نشانه های شفاهی بودن در شاهنامه آشکار است. یکی از آخرین نوشته ها در این نظریه، کتاب زمینۀ شفاهی حماسه های فارسی: داستان-گویی و شاعری نوشتۀ یاماموتو است که تلاش دارد نشانه های شفاهیت در شاهنامه را به گونه ای علمی استخراج کند. ج) پیدایش شاهنامه محصول هر دو دسته از منابع کتبی و شفاهی است؛ شباهت ها و تفاوت های شاهنامه با متون عم عرض و نیز نشانه های موجود در شاهنامه که به منبع شفاهی یا کتبی اشاره می کنند، با این نظریه قابل توضیح هستند. در این جستار، پس از طبقه بندی بالا، ضمن اشاره به بزرگان هر طبقه، دیدگاه های آن ها در دفاع از نظریۀ خود و ردّ نظریۀ گروه دیگر، به گونه ای انتقادی و مختصر مطرح شده است. سپس از آنجا که یاماموتو آخرین اثر مستقل دانشگاهی را در این زمینه نوشته است، کتاب او به صورت مفصل معرفی شده و با تکیه بر نظریۀ سوم، تلاش شده برخی از نقاط مثبت و ارزشمند و نیز پاره ای از نارسایی ها و نادرستی های این کتاب بررسی و داوری گردد. نتایج تحقیق نشانگر آن است که از این سه نظریه، نظریۀ سوم برخوردی معتدل و مستدل نسبت به بحث منابع شاهنامه دارد.
https://jls.um.ac.ir/article_33872_26279b1f58824fc7f44ea2f9d9812fe0.pdf
2015-04-21
15
48
10.22067/jls.v48i1.45356
شاهنامه
سنّت شفاهی
سنّت کتبی
منابع شاهنامه
محمود
حسن آبادی
mahmoud.hassanabadi@yahoo.com
1
دانشگاه سیستان و بلوچستان
LEAD_AUTHOR
آیدنلو، سجاد. (1383). «تأملاتی دربارۀ منابع و شیوۀ کار فردوسی». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 47. (مسلسل 192). صص 147-85.
1
اکبرزاده، داریوش. (1379). شاهنامه و زبان پهلوی. تهران: پازینه.
2
بهار، مهرداد. (1374). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
3
بهار، مهرداد. (1381). از اسطوره تا تاریخ. چاپ سوم. تهران: چشمه.
4
تقی زاده، حسن. (1921). «مشاهیر شعرای ایران: فردوسی». کاوه. سال 2 (دورۀ جدید). ش 12. صص 33-17.
5
تقی زاده، حسن.. (1362). «شاهنامه و فردوسی». هزارۀ فردوسی. تهران: دنیای کتاب.
6
حسن آبادی، محمود. (1386). «سمک عیار: افسانه یا حماسه». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. پاییز. سال 40. ش 3 (پی در پی 158). صص 56- 37.
7
حسن آبادی، محمود.. (1387). «حماسه و هیاهو». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان. بهار. ش 23 (پیاپی 20). صص 59-19.
8
خالقی مطلق، جلال. (1372). گل رنج های کهن. تهران: مرکز.
9
خالقی مطلق، جلال. (1372). «حماسه سرای باستان». گل رنج های کهن. تهران: مرکز. صص 153-119.
10
خالقی مطلق، جلال. (1377). «در پیرامون منابع فردوسی» . ایران شناسی. سال دهم. پاییز. ش 3. صص 539-512.
11
خالقی مطلق، جلال. (1381). سخن های دیرینه. به کوشش علی دهباشی. تهران: افکار.
12
خالقی مطلق، جلال. (ژانویه 2009). از شاهنامه تا خداینامه؛ جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیر مستقیم شاهنامه. در وبگاه نوف http://www. noufe. com ) [دسترسی در 16 March 2010].
13
خطیبی، ابوالفضل. (1381). «یکی نامه بود از گه باستان (جستاری در شناخت منبع شاهنامۀ فردوسی)». نامۀ فرهنگستان. اردیبهشت. ش 19. صص 73-50.
14
دوستخواه، جلیل. (1380). «جستار یا نوآوری یا پندار و پیشداوری؟». حماسۀ ایران؛ یادمانی از فراسوی هزاره ها. تهران: آگاه. صص 441-431.
15
دوستخواه، جلیل. (1380). «شاهنامه و سنّت حماسی گفتاری: درآمدی بر پژوهشی سنجشی». حماسۀ ایران؛ یادمانی از فراسوی هزاره ها. تهران: آگاه. صص 150-140.
16
دیویدسن، الگا. (1378). شاعر و پهلوان در شاهنامه. ترجمۀ فرهاد عطایی. تهران: تاریخ ایران.
17
دیویس، دیک. (1377). «مسألۀ منابع فردوسی». ترجمۀ سعید هنرمند. ایران شناسی. سال دهم. بهار 1377. ش 1. صص 110- 92.
18
رضازادۀ ملک، رحیم. (1383). «دیباچۀ شاهنامۀ ابومنصوری». نامۀ انجمن. ش 13. بهار. صص 166-121.
19
رویانی، وحید. (1386). روزنه ای به شاهنامه (گفتگو با شاهنامه پژوهان). تهران: آهنگ قلم.
20
زریری، مرشد عباس. (1369). داستان رستم و سهراب: روایت نقّالان. به کوشش جلیل دوستخواه. تهران: توس.
21
زرین کوب، عبدالحسین. (1381). نامور نامه؛ دربارۀ فردوسی و شاهنامه. تهران: سخن.
22
سعدی شیرازی. (1363). بوستان سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ دوم. تهران: خوارزمی.
23
شاپور شهبازی، علیرضا. (1391). «دربارۀ خداینامک». ترجمۀ محمود حسن آبادی. پاژ. دورۀ جدید. سال اول. ش اول (پیاپی 9). بهار. صص 34-8.
24
صفا، ذبیح الله. (1333). حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.
25
صفا، ذبیح الله. (1374). «نظری به مآخذ شاهنامه و دیگر حماسه های ملّی». نمیرم از این پس که من زنده ام. تهران: دانشگاه تهران. صص 55-47.
26
فردوسی، ابوالقاسم. (1384 (2005م.)). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار. نیویورک: بنیاد میراث ایران. دفترششم.
27
قزوینی، محمد. (1363). «مقدمۀ قدیم شاهنامه». بیست مقالۀ قزوینی: مقالات ادبی و تاریخی (دورۀ کامل). تهران: دنیای کتاب. ج دوم. صص29-5 و اصل مقدمه 90-30.
28
متینی، جلال. (1377). «دربارۀ مسألۀ منابع فردوسی». ایران شناسی. سال دهم. ش 2. صص 430-401.
29
محجوب، محمدجعفر. (1383). ادبیات عامیانۀ ایران. تهران: چشمه.
30
مختاری، محمد. (1368). حماسه در رمز و راز ملّی. تهران: قطره.
31
مشکور، محمّدجواد. (1352). «خداینامه». بررسی های تاریخی. ش 49. بهمن و اسفند. صص 28-11.
32
مول، ژول. (1363). دیباچۀ شاهنامه . ترجمۀ جهانگیر افکاری. تهران: کتاب های جیبی.
33
مینوی، مجتبی. (1346). فردوسی و شعر او. تهران: انجمن آثار ملّی.
34
نولدکه، تئودور. (1327). حماسۀ ملّی ایران. ترجمۀ بزرگ علوی. تهران: دانشگاه تهران.
35
هفت لشکر (طومار جامع نقّالان). (1377). تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
36
Aquil, Raziuddin. )2004(; Review of Yamamoto, Kumiko, The Oral Background of Persian Epics: Storytelling and Poetry. H-Mideast-Medieval (November, 2004) http://www. h-net. org/reviews/showpdf. php?id=10003, [Accessed 28 January 2010].
37
de Blois, François. (1992), Persian literature, Vol. V, part I, London, pp. 192-259.
38
Aquil, Raziuddin. (1998). “Epics, narrative poems of legendary and heroic content”, Encyclopedia Iranica, Available at: http://www. iranica. com/articles/epics,. [Accessed20 April 2010].
39
Boyce, M. (1957). “The partian Gōsān and Iranian Minstrel Tradition”, Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS), pp. 10-45.
40
این مقاله به فارسی نیز ترجمه و چاپ شده است:بویس، مری (1369). «گوسان پارتی و سنّت نوازندگی در ایران». ترجمۀ مسعود رجب نیا. بررسی و تحقیق(مجموعۀ مقالات). تهران: توس. ص 64 به جلو.
41
Boyce, M (2002). “Gōsān”, Encyclopedia Iranica, Available at: http://www. iranica. com/articles/gōsān, [Accessed 20 April 2010].
42
Davidson, Olga M. (1994). Poet and Hero in the Persian Book of Kings, Ithaca-London: Cornell University Press.
43
Davidson, Olga M (1998). The text of Ferdowsi's 'Shahnama' and the burden of the past, Journal of the American Oriental Society, 118 (1998) 63-68.
44
Davidson, Olga M (2000). Comparative Literature and Classical Persian Literature: Seven Essays, Costa Mesa, California, Mazda.
45
Davis, Dick. (1992). Epic & Sedition: The Case of Ferdowsi’s Shahnameh, Fayetteville.
46
Davidson, Olga M (1996). “The problem of Ferdowsi’s sources”. Journal of the American Oriental Society, 116:48-57. Jan-March, available at: http://findarticles. com/p/ articles/ mi_go2081/is_n1_v116/ai_n28675158/. (Accessed 28 Feb. 2010).
47
Davidson, Olga M (1999). “Rustam-i Dastan”, Iranian Studies, vol. 32, No. 2, spring 1999, pp. 232-241.
48
Elton Gay, David. (2006); ”The Oral Background of Persian Epics: Storytelling and Poetry” (review), Journal of American Folklore 119. 472 (2006) 243-245.
49
Foley, John Miles. (1985). Oral-Formulaic Theory and Research: An Introduction and Annotated Bibliography, New York and London: Garland.
50
Foley, John Miles (1988) The theory of oral composition: history and methodology, Bloomington: Indiana University Press.
51
Foley, John Miles (1990). Oral Formulaic Theory: A Folklore Casebook, New York and London: Garland.
52
Gaillard, Marina. (1987). Le Livre de Samak-e ‘Ayyar: Structure et ideologie du roman persan medieval, Paris.
53
Hanaway, William L. (2008) “The oral background of Persian Epics: Storytelling and Poetry”, Middle Eastern Literature, 11: 1, 105-107
54
Lord A. B (1960). The singer of Tales, Cambridge, Mass. , HarvardUniversity press.
55
Lord A. B. (1991). Epic Singers and Oral Tradition, Ithaca and London, CornellUniversity Press.
56
Minorsky, V. F. (1956). “The Older Preface to the Shāh-nāma,”, Studi orientalistici in onore de Giorgio Levi Della Vida, 2 vols. , Rome, II, pp. 159-79; repr. 1964, Iranica: Twenty Articles, Tehrān, pp. 260-73.
57
Omidsalar, M. (2002). “Orality, mouvance and editorial theory in Shāhnāma studies”, Jerusalem studies in Arabic and Islam, 2002/27, pp. 245-282.
58
Parry A. (1971). The Making of Homeric Verse: The collected Papers of Milman Parry, Oxford, Oxford University Press.
59
Propp, Vladimir. (1968). Morphology of the Folktale. Translated by Laurence Scott, Austin, Texas: University of Texas Press.
60
Venetis, Evangelos. (2006), “The Oral Background of Persian Epics: Storytelling and Poetry”. The Journal of the American Oriental Society. Vol. 126, (July 2006). Available at:
61
http://findarticles. com/p/articles/mi_go2081/is_3_126/ai_n29428997/, [Accessed 10 March 2010].
62
Yamamoto, Kumiko. (2003), The Oral Background of Persian Epics: Storytelling and Poetry, (Brill Studies in Middle Eastern Literatures 26. Leiden: Brill, Xxiv+191 P. Appendices, bibliography, index).
63
ORIGINAL_ARTICLE
رمزگشایی الگوی اسطوره ای نجات خورشید در هفت خان
این پژوهش پس از مرور ساختار واحد هفت خان پهلوانان خاندان سام (رستم، سام، فرامرز و شهریار) که در منظومه های پهلوانی منعکس شده، کوشیده است قانون ساختاری این هفت خان ها را کشف کند و نشان دهد که تمامی آن ها از ژرف ساختی یکسان برخوردارند که بیان مسیر منحنی واری است که پهلوان از سطحی فرودین در مشرق آغاز می کند و سرانجام گمشدۀ خود را در چاه یا مکان تاریکی که در جایگاهی بلند در سویۀ مغرب است می یابد. برای اثبات شمول گسترده و جهانی این الگو، به شواهد دیگر آن در فرهنگ آذربایجان و داستان های عامیانۀ اروپایی و اسطورۀ مانوی آفرینش نیز اشاره شده است تا نمایان شود که تمام این روایت ها، گویای تلاش قهرمان برای نجات پادشاه/دختری است که نمادی از خورشید است و دیو تاریکی او را از سرزمین روشنایی در مشرق (جایگاه برآمدن خورشید) به اقامتگاه خویش در مغرب (جایگاه افول خورشید) برده و آنجا اسیر کرده است. بنابراین الگوی هفت خان روایت رمزگونۀ نجات خورشید از چنگال دیو تاریکی است که در غرب مسکن دارد.
https://jls.um.ac.ir/article_33886_4a4e2a19da983103132a644f5c4909ab.pdf
2015-04-21
49
66
10.22067/jls.v48i1.44487
هفت خان
خاندان سام
خورشید
تحلیل ساختاری اسطوره
لیلا
حق پرست
leila_haghparast@yahoo.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
مریم
صالحی نیا
m.salehinia@um.ac.ir
2
فردوسی مشهد
AUTHOR
آیدنلو، سجاد. (1388). «هفتخان پهلوان». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورۀ جدید. ش 26. صص 27-1.
1
تقی زاده، سید حسن. (1383). مانی و دین او. به کوشش عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس.
2
چاره دار، زهرا. (1374). گیل گمش؛ حماسۀ بشری. با مقدمۀ دکتر جابر عناصری. تهران: جهاد دانشگاهی.
3
حق پرست، لیلا. (1394). «بررسی ساختار اسطوره ای هفت خان های پهلوانان خاندان سام». زیر این نخل بلند (جستارهایی در مخاطب شناسی شاهنامه). زیر نظر دکتر محمدجعفر یاحقی. تهران: سخن.
4
درویشیان، علی اشرف. (1391). «اصلی و کرم». دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. ج 1. تهران: مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
5
دوستخواه، جلیل. (1380). گزارش هفتخان رستم بر بنیاد داستانی از شاهنامۀ فردوسی. تهران: ققنوس.
6
رضایی باغ بیدی، حسن. (1378). «سرودی مانوی به زبان پارتی». نامۀ فرهنگستان. ش 14. صص 61-50.
7
زینالوف، فرهاد. (1388). دده قورقود. گردآوری صمد علیزاده. ترجمۀ محمد عبادی قاراخانلی. تبریز: اختر.
8
سامنامه. (1386). تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
9
ستاری، جلال. (1380). پژوهشی در اسطورۀ گیل گمش و افسانۀ اسکندر. تهران: مرکز. چاپ اول.
10
ستاری، جلال. (1377). پژوهشی در قصۀ یونس و ماهی. تهران: مرکز. چاپ اول.
11
سرکاراتی، بهمن. (1385). سایههای شکارشده (مجموعه مقالات). تهران: قطره.
12
سرلو، خوان ادواردو. (1389). فرهنگ نمادها. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان. چاپ اول.
13
سلطانی گردفرامرزی، علی. (1372). سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران. تهران: مبتکران.
14
صفوی، حسن. (1356). پهلوان نامۀ گیل گمش. تهران: امیرکبیر.
15
فرآذین، جوانشیر. (1381). پژوهشی در اسطورۀ دده قورقود: شاهکاری کهن. تهران: جامعه پژوه.
16
فرامرزنامه. (1382). تصحیح مجید سرمدی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
17
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش دکتر جلال خالقی مطلق. جلد دوم و پنجم. تهران: مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
18
گریمال، پیر. (1367). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ج1. ترجمۀ دکتر احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.
19
لویاستروس، کلود. (1373). «بررسی ساختاری اسطوره». ترجمۀ بهار مختاریان و فضل الله پاکزاد. ارغنون. ش 4. صص 160-135.
20
لویاستروس، کلود. (1385). اسطوره و معنا. ترجمۀ شهرام خسروی. تهران: مرکز.
21
مختاری، عثمان. (1377). شهریارنامه. به کوشش غلامحسین بیگدلی. تهران: پیک فرهنگ.
22
میرفخرایی، مهشید. (1383). فرشتۀ روشنی: مانی و آموزه های او. تهران: ققنوس.
23
واحددوست، مهوش؛ دلائی میلان، علی. (1390). «بررسی ساختاری خان و هفتخان در شاهنامه و اسطورهها و حماسههای دیگر». فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. س 19. ش 71. صص 160-137.
24
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
25
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
26
Tatar, Maria. (1987). The Hard Facts of the Grimms’ Fairy Tales. PrinstonUniversity Press.
27
ORIGINAL_ARTICLE
حضور ایزدبانوان پیشین در شاهنامه
واژۀ پری، بازماندۀ پئیریکا pairikā- اوستایی است که از ریشۀ فعلی هندواروپاییper- «زاییدن، به وجود آوردن» مشتق شده است و پئیریکا را می توان «زاینده و بارور» معنی کرد. پریان که در گذشته ای دور ایزدبانوان قابل ستایش باروری بودند، پس از تحولی که زرتشت در باور ایرانیان به وجود آورد، به تمامی تبدیل به موجوداتی منفی گردیدند که در سپاه اهریمن با اغوای قهرمانان، نقش بس فعالی در برابر اهورامزدا و پیروانش بر عهده داشتند. در اوستا واژۀ پئیریکا با سه نام همراه است که شخصیت هایی کاملاً اهریمنی هستند: پری خنثیتی xnaθaiti-، موش پری mūš و پری دژیایریه dužyāirya-. گرچه در اوستا پری با شخصیت مثبت پیش زرتشتی وجود ندارد،لایه های درونی اندیشۀ آریایی کماکان باور به پری را به عنوان ایزدبانوی باروری و زایش نگه می دارد. به همین دلیل در ابیات شاهنامه به راحتی می توان دو چهرۀ متفاوت از پری دید: چهره ای پیش زرتشتی و مثبت، و چهره ای پس زرتشتی و منفی که هر دوگاه آشکارا با لفظ پری همراه است؛ همچون پری هفت خوان رستم، و گاه پنهانی و بدون لفظ پری،در داستان تنها حضوری پری وار دارد؛ همچون مادر سیاووش یا منیژه. در این پژوهش تلاش بر آن است تا با بررسی ابیات شاهنامه، چهرۀ پیش زرتشتی و پس زرتشتی، پنهانی و آشکار پری مورد بررسی قرار گیرد.
https://jls.um.ac.ir/article_33897_e0fe45c7fb1d294fed61181ae657c890.pdf
2015-04-21
67
86
10.22067/jls.v48i1.48722
شاهنامه
پری
اوستا
ایزدبانو
باروری
پئیریکا
پری خنثیتی
موش پری
پری دژیایریه
سحر
رستگاری نژاد
s_rastegari_nejad@yahoo.com
1
دانشگاه باهنر کرمان
LEAD_AUTHOR
معصومه
باقری
hmahroo@yahoo.com
2
باهنر کرمان
AUTHOR
آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد. ( 1386). کتاب پنجم دینکرد. تهران: معین.
1
آیدنلو، سجاد. ( 1388). از اسطوره تا حماسه. تهران: سخن.
2
الیاده، میرچا. ( 1378). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمه بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
3
اوشیدری، جهانگیر. ( 1389). دانشنامۀ مزدیسنا. تهران: مرکز.
4
بندهش. ( 1385). بهار. مهرداد. تهران: توس.
5
بویس، مری. ( 1376). تاریخ کیش زرتشت. ترجمۀ همایون صنعتی زاده. تهران: توس.
6
بهار، مهرداد. (1386). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
7
دهخدا، علی اکبر. (1336). لغت نامه. تهران: مجلس شورای ملی.
8
رضی، هاشم. (1381). دانشنامۀ ایران باستان. تهران: سخن.
9
رضی، هاشم. (1384). حکمت خسروانی. تهران: بهجت.
10
سرکاراتی، بهمن. (1378). سایه های شکار شده. تهران: قطره.
11
شایست ناشایست. (1369). ترجمۀ کتایون مزداپور. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
12
فردوسی، ابوالقاسم. (1384). شاهنامۀ فردوسی بر اساس چاپ مسکو. تهران: پیمان.
13
فریزر، جمیز جرج. (1388). شاخۀ زرین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
14
لاهیجی، شهلا؛ کار، مهرانگیز. (1381). شناخت هویت زن ایرانی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
15
مزداپور، کتایون. (1378). داستان گرشاسب، تهمورس و جمشید گلشاه و متن های دیگر. تهران: آگه.
16
مزداپور، کتایون. (1383). داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر دربارۀ اسطوره. تهران: اساطیر.
17
مکنزی، دیوید نیل. (1388). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18
مک کال، هنریتا و دیگران. (1385). جهان اسطوره ها. دو جلد. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
19
مینوی خرد. (1385). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: توس.
20
نیبرگ، هنریک ساموئل. (1383). دین های ایران باستان. ترجمۀ سیف الدین نجم آبادی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
21
وزیدگی های زادسپرم. (1385). ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22
وندیداد. (1361). ترجمۀ سید محمد علی داعی الاسلام. (بی نا).
23
هینلز، جان راسل. (1385). شناخت اساطیر ایران. ترجمه و تألیف باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
24
یسنا. (1380). ترجمۀ ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.
25
یشت ها. (1377). ترجمۀ ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.
26
Bartholomae, Christian. (1961). Altiranisches worterbuch. Berlin.
27
Reichelt, Hans. (1968). Avesta reader. Berlin.
28
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مردسالاری و برون همسری در شاهنامه بر اساس اسطورۀ آفرینش
در شاهنامه، پادشاهان و یلان برجستۀ ایرانی با زنانی غیرایرانی و عموماً تورانی ازدواج می کنند که از این ازدواج ها با عنوان برون همسری یا ازدواج برون قبیله ای یاد می شود. در نمادشناسی باستانیِ شاهنامه، ایران سرزمین مقدّس و اهورایی و توران سرزمین آلودگی ها و نیروهای اهریمنی است. از سوی دیگر، در باورشناسی باستانی، زنان کانون های آمیختگی و وابستگی به زمین هستند و در مقابل، مردان موجوداتی اهورایی، آسمانی و فارغ از آلودگی های زمینی به شمار می آیند. همچنین اسطوره زیرساختی مردسالارانه دارد و حماسۀ ملّی ایران نیز که برآمده از اسطوره است، از این دیدگاه متأثّر شده است. این مقاله کوششی است برای بررسی پیوندهای برون همسری در شاهنامه بر اساس اسطورۀ آفرینش و تحلیل عواملی که نشان دهندۀ زیرساخت مردسالارانۀ این داستان هاست
https://jls.um.ac.ir/article_33916_006782ecdabd4433023c360af2d94f44.pdf
2015-04-21
87
108
10.22067/jls.v48i1.48723
حماسۀ ملّی، اهورا و اهریمن
شاهنامه
اسطورۀ آفرینش
برون همسری
مردسالاری
رضا
ستاری
rezasatari@yahoo.com
1
دانشگاه علامه طباطبایی
LEAD_AUTHOR
مرضیه
حقیقی
marziehhaghighi865@yahoo.com
2
دانشگاه
AUTHOR
آموزگار، ژاله. (1386). زبان، فرهنگ و اسطوره. تهران: معین.
1
ارفعی، عبدالمجید. (1369). «اتنه، افسانۀ نخستین پرواز». فرهنگ. کتاب هفتم. صص 191- 195.
2
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1381). ایران و جهان از نگاه شاهنامه. تهران: امیرکبیر.
3
اسماعیل پور، ابوالقاسم. (1385). اسطورۀ آفرینش در آیین مانی. چاپ سوم. تهران: کاروان.
4
بالاندیه، ژرژ. (1378). «روایات اساطیری و معتقدات مرامی قبایل آفریقایی دربارۀ زن». ترجمۀ جلال ستاری. اسطوره و رمز؛ مجموعۀ مقالات. چاپ دوم. تهران: سروش. صص 59- 78.
5
براهنی، رضا. (1363). تاریخ مذکر. تهران: اول.
6
بروسیوس، ماریا. (1383). زنان هخامنشی. ترجمۀ هایده مشایخ. چاپ دوم. تهران: هرمس.
7
بروک، بریگیته. (1386). «جامعه پذیری: زنان و مردان چگونه ساخته می شوند؟». ترجمۀ مرسده صالح پور. به کوشش شهلا اعزازی. فمینیسم و دیدگاه ها. چاپ دوم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. صص 135- 157.
8
بنونیست، امیل. (1377). دین ایرانی بر پایۀ متن های معتبر یونانی. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چاپ سوم. تهران: قطره.
9
بوزانی، الساندرو. (1362). «اندیشۀ ایرانی پیش از اسلام». ترجمۀ کامران فانی. به کوشش م. م. شریف. تاریخ فلسفه در اسلام (ج1). تهران: مرکز نشر دانشگاهی. صص 79- 103.
10
بولن، شینودا. (1386). نمادهای اسطوره ای و روان شناسی زنان. ترجمۀ آذر یونسی. چاپ چهارم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
11
بویس، مری. (1385). زردشتیان: باورها و آداب دینی آن ها. ترجمۀ عسکر بهرامی. چاپ هفتم. تهران: ققنوس.
12
بهار، مهرداد. (1385). جستاری در فرهنگ ایران. تهران: اسطوره.
13
ترقی، گلی. (1387). بزرگ بانوی هستی (اسطوره ـ نمادـ صورت ازلی). چاپ دوم. تهران: نیلوفر.
14
تلخابی، مهری. (1384). شاهنامه و فمینیسم. تهران: ترفند.
15
حمیدیان، سعید. (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. چاپ دوم. تهران: ناهید.
16
خراسانی، مریم. (1378). «بازخوانی داستان داش آکل». کارنامه. سال اول. شمارۀ هفتم. صص 64-78.
17
دوبووار، سیمون. (1380). جنس دوم (ج1). چاپ دوم. ترجمۀ قاسم صنعوی. تهران: توس.
18
دوستخواه، جلیل. (1380). حماسۀ ایران یادمانی از فراسوی هزاره ها. تهران: آگاه.
19
راشد محصل، محمدتقی. (1381). نجات بخشی در ادیان. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20
رستگار فسایی، منصور. (1381). فردوسی و هویت شناسی ایرانی. تهران: طرح نو.
21
رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22
رضایی، عبدالعظیم. (1385). سرشت و سیرت ایرانیان باستان. چاپ سوم. تهران: دُر.
23
روح الامینی، محمود. (1370). «ساختار اجتماعی ازدواج های شاهنامه». چیستا. شمارۀ 78. صص 877- 891 .
24
روزنبرگ، دانا. (1379). اساطیر جهان: داستان ها و حماسه ها (ج1). ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.
25
ستاری، جلال. (1375). سیمای زن در فرهنگ ایران. چاپ دوم. تهران: مرکز.
26
سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه های شکارشده. چاپ دوم. تهران: طهوری.
27
شاکد، شائول. (1374). از ایران زردشتی تا اسلام. چاپ دوم. ترجمۀ مرتضی ثاقب فر. تهران: ققنوس.
28
شایست ناشایست. (1369). ترجمۀ کتایون مزداپور. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
29
صفاری، نسترن. (1383). موجودات اهریمنی در شاهنامۀ فردوسی. کرج: جام گل.
30
عبادیان، محمود. (1387). فردوسی، سنت و نوآوری در حماسه سرایی. چاپ دوم. تهران: مروارید.
31
فردوسی، ابوالقاسم. (1374). شاهنامۀ فردوسی (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. جلد اول، دوم و سوم. تهران: داد.
32
فرنبغ دادگی. (1385). بندهش. گزارش مهرداد بهار. چاپ سوم. تهران: توس.
33
فریدمن، جین. (1381). فمینیسم. ترجمۀ فیروزه مهاجر. تهران: آشیان.
34
کریستن سن، آرتور. (1353). آفرینش زیانکار در روایات ایرانی. ترجمۀ احمد طباطبایی. تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
35
کریستن سن، آرتور. (1385). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: صدای معاصر.
36
کریستن سن، آرتور. (1377). نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانیان. ترجمۀ ژاله آموزگار. تهران: چشمه.
37
کزازی، میرجلال الدین. (1368). از گونه ای دیگر. تهران: مرکز.
38
کزازی، میرجلال الدین. (1384). آب و آیینه. تبریز: آیدین.
39
کزازی، میرجلال الدین. (1385 الف). نامۀ باستان (ج1). چاپ پنجم. تهران: سمت.
40
کزازی، میرجلال الدین. (1385 ب). نامۀ باستان (ج2). چاپ سوم. تهران: سمت.
41
کمبل، جوزف. (1377). قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
42
گزیده های زادسپرم. (1366). ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
43
ماسه، هانری. (1375). فردوسی و حماسۀ ملی. ترجمۀ مهدی روشن ضمیر. چاپ دوم. تبریز: دانشگاه تبریز.
44
مختاری، محمد. (1379). اسطورۀ زال. چاپ دوم. تهران: توس.
45
مزداپور، کتایون. (1386). داغ گل سرخ. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
46
مزداپور، کتایون. (1377). «روایت های داستانی از اسطوره های کهن». فرهنگ. شمارۀ 25 و 26. صص 103- 126.
47
مزداپور، کتایون. (1369). «شالودۀ اساطیری شاهنامه». فرهنگ. کتاب هفتم. صص53- 78.
48
مسکوب، شاهرخ. (1384). ارمغان مور (جستاری در شاهنامه). تهران: نی.
49
مظاهری، علی اکبر. (1377). خانوادۀ ایرانی در دوران پیش از اسلام. چاپ دوم. تهران: قطره.
50
معصومی دهقی، احمدرضا. (1383). زناشویی در شاهنامه. چاپ دوم. اصفهان: نقش خورشید.
51
مولیر آکین، سوزان. (1383). زن از دیدگاه فلسفۀ سیاسی غرب. ترجمۀ ن. نوری زاده. تهران: قصیده-سرا و روشنگران و مطالعات زنان.
52
مینوی خرد. (1385). ترجمۀ احمد تفضلی. به کوشش ژاله آموزگار. چاپ چهارم. تهران: توس.
53
نولدکه، تئودور. (1357). حماسۀ ملی ایران. ترجمۀ بزرگ علوی. چاپ سوم. تهران: ارژنگ.
54
ORIGINAL_ARTICLE
شاهنامه و علم مدیریت با تأکید بر هرم سلسله نیازهای مزلو
بررسی آثار ارزشمند حوزۀ ادبیات فارسی و پدید آوردن آثاری در ارتباط با ادب، سیاست، روان شناسی، فلسفه، و علوم نوپایی مانند مدیریت نشان دهندۀ این نکتۀ مهم است که ادبیات تنها به حوزۀ احساس و ذوق تعلق ندارد؛ بلکه میدانگاه وسیعی از تجربه های حسی مبتنی بر واقعیات عینی است. بیشتر نظریه پردازان علم مدیریت، در تعریف این واژه بر اصول سازماندهی، انگیزش، کنترل و برنامه ریزی تأکید کرده اند. در این جستار با بررسی اصول مدیریتی فردوسی در شاهنامه و تطبیق آن ها با هرم سلسله نیاز های مزلو- که یکی از مباحث مهم مدیریت علمی است - به این نتیجه رسیده ایم که فردوسی به میزان قابل توجهی با اصول مدیریتی آشنا بوده و کوشیده است امور را بر پایۀ این اصول و با توجه به نیازهای اساسی انسان سازمان دهی کند و بهترین تصمیم را متناسب با شرایط موجود به اجرا درآورد ، شایسته ترین افراد را به کار گیرد و با احاطۀ کامل بر اوضاع حاکم، این افراد را با توجه به نیازشان برانگیزد و با برنامه ریزی صحیح کنترل کند و آنان را در راستای اهداف کلی حکومت قرار دهد. دیدگاه های ممتاز و مدیریت برتر منش فردوسی، با توجه به ارتباط مستقیم و انکارناپذیر مدیریت و فرهنگ ملت ها می تواند الگویی قابل ملاحظه برای مدیران امروزی باشد.
https://jls.um.ac.ir/article_33924_e4789206f17e28dc0f30046f3f8f02d1.pdf
2015-04-21
109
140
10.22067/jls.v48i1.19022
شاهنامه
فردوسی
علم مدیریت
برنامهریزی
سازمان دهی
کنترل
انگیزش
مزلو
شیرین
صمصامی
m.r.zarrabi@gmail.com
1
دانشگاه فردوسی مشهد- واحد بین الملل
LEAD_AUTHOR
مهدخت
پورخالقی چترودی
dandritic2001@yahoo.com
2
دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
اتکینسون، ریتا ال. و دیگران. (1385). زمینۀ روان شناسی هلیگارد. ترجمۀ محمدنقی براهنی و دیگران. تهران: رشد. چاپ اوّل.
1
احتشام، مرتضی. (1355). ایران در زمان هخامنشیان، تهران: کتابهای جیبی. چاپ اوّل.
2
ایران نژاد پاریزی، مهدی. (1385). اصول و مبانی مدیریت در جهان معاصر، تهران: انتشارات مدیران، چاپ اوّل .
3
پورخالقی چترودی، مه دخت. (1387 الف). درخت شاهنامه (ارزش های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامۀ فردوسی)، مشهد: به نشر. چاپ دوم.
4
پورخالقی چترودی، مه دخت. (1387ب). «راز دوازده درخت سرو (یک پرسش و یک پاسخ حکیمانه ونمادین شاهنامه)». فصلنامة پاژ (ویژهنامة پاژ ). سال اوّل. شمارة اوّل. بهار 1387، صص 163- 143.
5
پیرس و رابینسون. (1392). برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک. ترجمۀ سهراب خلیلی شورینی. تهران : یادوارۀ کتاب، چاپ هفتم.
6
تقوی دامغانی، رضا. (1380). نگرشی بر مدیریت اسلامی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. چاپ سوم.
7
خافی، مرضیه. (1391). «مقاله شناسی توصیفی- انتقادی فردوسی و شاهنامه از سال1371-1380». رسالۀ دکتری، راهنما : محمد جعفر یاحقی. دانشگاه فردوسی مشهد.
8
دفت، ریچارد. (1377). تئوری و طراحی سازمان. ج2. ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، چاپ هشتم .
9
رابینز، استیفن. (1386). مبانی رفتار سازمانی. ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی. تهران، فرهنگی. چاپ نوزدهم.
10
راشد محصل، محمدرضا. (بی تا). «نشانه هایی از آیین های ابتدایی در حماسۀ ملی». سیمرغ. سال اوّل. شمارۀ اوّل. صص 31-27.
11
رحمان سرشت، حسین. (1384). راهبردهای مدیریت. تهران: فن و هنر. چاپ اوّل.
12
رضاییان، علی. (1390). مدیریت رفتار سازمانی. تهران، سمت. چاپ یازدهم.
13
سعادت، اسفندیار. (1390). مدیریت منابع انسانی. تهران : سمت. چاپ پانزدهم.
14
سیّدیزدی، زهرا. (1387). «مقاله شناسی توصیفی- انتقادی فردوسی و شاهنامه بر اساس فهرست مقالات ایرج افشار تا پایان دفتر پنجم 1370». رسالۀ دکتری، راهنما: محمد جعفر یاحقی. دانشگاه فردوسی مشهد.
15
شعاری نژاد، علی اکبر. (1390). روان شناسی عمومی انسان برای انسانی برخوردار از طبیعت چندگانه. تهران: اطلاعات. چاپ اوّل.
16
شولتس، دوان. (1362). روان شناسی کمال. ترجمۀ گیتی خوشدل. تهران: نو. چاپ اوّل .
17
شولتس، دوان (1387). نظریه های شخصیت. ترجمۀ یوسف کریمی. تهران : ارسباران. چاپ چهارم.
18
صافی، احمد. (1380). سازمان و مدیریت در آموزش و پرورش. تهران: ارسباران، چاپ سوم.
19
صمصامی، شیرین و پورخالقی چترودی، مه دخت. (1392). «شاهنامه و مدیریت اقتضایی». بهار ادب. سال ششم. ش22. زمستان. صص213-191.
20
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی). چاپ اوّل و سوم.
21
فری من، ادوارد؛ استونر، جیمز. (1375). مدیریت. ترجمۀ علی پارساییان و سید محمد اعرابی. ج1. تهران : بازرگانی. چاپ اوّل.
22
فیزی، دیاناسی. (1384). مدیریت اقتضایی متناسب با فرهنگ های سازمانی. ترجمۀ ناصر میرسپاسی. تهران : میر. چاپ اوّل.
23
فیضی، طاهره. (1382). مبانی سازمان مدیریت. تهران: پیام نور. چاپ پانزدهم.
24
کاتلر، فیلیپ. (1385). دایره المعارف بازاریابی از A تا Z. ترجمۀ عبدالحمید ابراهیمی، هرمز مهرانی و احمد درخشان. تهران: همای دانش. چاپ اوّل.
25
کزّازی، میرجلال الدین. (1390). نامۀ باستان. تهران : سمت. چاپ هفتم.
26
ماری جو، هچ. (1389). تئوری سازمان. ترجمۀ حسن دانایی فرد. تهران: افکار. چاپ اوّل.
27
مزلو، آبراهام. (1372). انگیزش و شخصیت. ترجمۀ احمد رضوانی. مشهد : به نشر. چاپ اوّل.
28
مزلو، آبراهام ( 1367). روان شناسی شخصیت سالم. ترجمۀ شیوا رویگریان. مشهد: گلشایی.
29
محمدی ملایری، محمد. (1382). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج5. تهران: توس. چاپ اوّل.
30
مورهد، گریفین. (1358). رفتارسازمانی. ترجمۀ سید محمد الوانی و غلامرضا معمارزاده. تهران: مروارید. چاپ یازدهم.
31
میرابی، وحیدرضا. (1382). مدیریت (مبانی و استراتژی). تهران: شهرآشوب. چاپ دوم.
32
ویتن، وین. (1383). رو ان شناسی عمومی. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. تهران: روان. چاپ پنجم.
33
هرسی، پال؛ بلانچارد، کنت. (1382). مدیریت رفتار سازمان. ترجمۀ علی علاقه بند. تهران : امیرکبیر. چاپ بیست و یکم.
34
هونکه، زیگرید. (1370). فرهنگ اسلام در اروپا. ترجمۀ مرتضی رهبانی. تهران: فرهنگ اسلامی. چاپ سوم.
35
هیکس، هربرت جی. (1372). تئوری های سازمان مدیریت. ترجمۀ گوئل کهن. تهران : اطلاعات. چاپ ششم.
36
یارشاطر، احسان و دیگران. (1380). تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان. ترجمۀ حسن انوشه. جلد 3. تهران : امیرکبیر. چاپ سوم.
37
یوسفی، غلامحسین. (1356). برگ هایی در آغوش باد (مجموعه ای از مقاله ها، پژوهش ها، نقدها و یادداشت ها). تهران : توس. چاپ اوّل.
38
ORIGINAL_ARTICLE
ارتباط نمایة نبرد با دیوان در اساطیر ایران با باور به خدایان شاخدار در فرهنگهای بومی (و آزمونوارگی این نبرد در مسیر فردیت قهرمان)
موجودات شرور در اساطیر ایرانی، یاران اهریمناند، از شاخصترین موجودات شرور در اساطیر ایرانی، دیواناند. در این جستار، تحلیل جدیدی از این موجودات ارائه میشود که مبتنی بر تطبیق آنها با خدایان شاخدار در فرهنگهای کهن آسیا و اروپای باستان و ارائة نظریهای جدید پیرامون خاستگاه دیوان است. در این جستار، از جمله ویژگیهای برجستة مشترک بین این دو، موارد ذیل استخراج شده است: ارتباط با خدای خورشید، استحالة این خدایان باستانی در عصر غلبة تفکر دینی به شیطان و اهریمن، سیهچردگی و شاخداری (ریختشناسی)، ارتباط با خدایان موسوم به گاو نر و ارتباط با مرگ و دنیای تاریک زیر زمین و سنتهای قربانی و مردماوباری این خدایان. تعلق این خدایان به فرهنگهای عصر ربالنوعپرستی باعث شده، در فرهنگهای توحیدی، "نبرد" با این خدایان و دیوان، به مثابه اژدهاکشی، تبدیل به آزمونوارهای برای تشرف قهرمانان شده، خویشکاری آنها این شده که به عنوان مانع در برابر آفریدگان نیکوی اورمزد ایجاد چالش کنند تا قهرمان را در مسیر تکامل قرار دهند. قهرمان با حمایت الهی فرّه بر موجودات مجهز به جادو غالب شده، با غلبه و گذر از دژها و قلعههای آنها، به جاودانگی میرسد
https://jls.um.ac.ir/article_33943_8b4aadcc2a4868ace88c6c8951f6f7c5.pdf
2015-04-21
141
164
10.22067/jls.v48i1.48726
دیوان
خدایان شاخدار
قهرمان
تشرف
فرّه
جادو
فرزاد
قائمی
farzadghaemi@gmail.com
1
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
اوستا(1384): گزارش و پژوهش: جلیل دوستخواه، 2جلد، چاپ نهم، تهران، مروارید .
1
بنونیست، امیل (1375)، دین ایرانی بر پایهی متنهای کهن یونانی، ترجمهی بهمن سرکاراتی،دانشگاه تبریز.
2
پورداوود، ابراهیم: یشت ها، 2 ج، دانشگاه تهران، 2536.
3
تجویدی، اکبر (1349). "بررسی نمایشگاهی از مفرغهای لرستان در موزة لوور"، هنر و مردم، دوره 5، ش 56و57 (خردادوتیر)،: ص11-17.
4
دادگی، فرنبغ، بندهشن، ترجمة مهرداد بهار، توس، تهران، 1369.
5
روایت پهلوی، مترجم: مهشید میر فخرایی، تهران، مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
6
زادسپرم: گزیده های زادسپرم، ترجمة محمّد تقی راشد محصل، تهران، مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366.
7
صفا، ذبیح الله( 13798): حماسهسرایی در ایران، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
8
فرای، ریچارد نلسون: میراث باستانی ایران، ترجمة مسعود رجبنیا، تهران، علمی و فرهنگی، 1370.
9
فردوسی، ابوالقاسم (1385): شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان (از روی چاپ مسکو)، 4 مجلّد (9ج)، چاپ هشتم، تهران، نشر قطره؛ (1386): شاهنامه، مصحّح: جلال خالقی مطلق، 8 ج، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
10
فوکو، میشل (1379). ایران: روح یک جهان بی روح و نه گفتگوی دیگر با میشل فوکو. ترجمه نیکو سرخوش افشین جهاندیده. تهران: نی.
11
قائمی، فرزاد، (1390). "تحلیل انسان شناختی اسطوره فرّه و کارکردهای آن در شاهنامه و اساطیر ایران"، فصلنامة جستارهای ادبی، سال چهل وچهارم، شماره 3 (پیاپی 174)، صص113-148.
12
_، _ (بهار 1389)."تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره ای"، فصلنامة پژوهشهای ادبی، سال هفتم، شمارة 27، صص 77-100.
13
قریب، بدر الزّمان: "رستم در روایات سغدی"، شاهنامه شناسی، بنیاد شاهنامه فردوسی، ٬١٣٥٧ صص ٤٤-53.
14
مینوی خرد، ترجمة احمد تفضّلی، تهران، توس، 1364.
15
هینلز، جان: شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، چاپ سوم، بابل، چشمه و آویشن، 1373.
16
واحد دوست، مهوش : نهادینه های اساطیری در شاهنامه فردوسی، تهران، سروش، 1379.
17
Bowden (2014) Alexander the Great: A Very Short Introduction, Oxford University Press.
18
DĒNKARD, edited by Dhanjishah Meherjibhai Madan, Ganpatrao Ramajirao Sindhe, Bombay, 1911; traduit du Pahlavi Par J. de Menasce, Librairie C. Klincksieck, Paris, 1973.
19
Hinnells, John R.: A Handbook of Living Religions, Penguin Books, 1985.
20
Honorem Georgii Michaelis Wickens, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1984.
21
Hope Moulton, James: The Treasure of the Magi - A Study of Modern Zoroastrianism, READ BOOKS, 2007.
22
Kapadia, S. A.: Teachings of Zoroaster and the Philosophy of the Parsi Religion, Kessinger Publishing, 1998.
23
Kent, Roland Grubb: Old Persian: grammar, texts, lexicon, Edition: 2, American Oriental Society, 1953.
24
Lawler A. Bronze Age find. Jiroft discovery stuns archaeologists.
25
Mellinkoff, Ruth (1970) The Horned Moses in Medieval Art and Thought (California Studies in the History of Art, 14). University of California Press; First Edition.
26
Murray, Margaret (2006). The Witch-cult in Western Europe (1921). Standard Publications.
27
Nigosian, Solomon Alexander: The Zoroastrian Faith: Tradition and Modern Research, Edition: reprint, McGill-Queen's Press - MQUP, 1993.
28
Rowan, John (1993). Discover your sub-personalities. Routledge
29
Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ammon". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
30
Russell, Stephen C. (2009) Images of Egypt in Early Biblical Literature: Cisjordan-Israelite, Transjordan-Israelite, and Judahite Portrayals, Beihefte zur Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft, 403, De Gruyter; 1 edition, November 16.
31
Sarkhosh Curtis, Vesta, Sarah Stewart: Birth of the Persian Empire, I.B.Tauris, 2005.
32
Savory, Roger, G. M. Wickens, Dionisius A. Agius: Logos Islamikos: Studia Islamic in
33
Science. 2003;302(5647):973-4. An abstract is not available.
34
ORIGINAL_ARTICLE
منتخبات شاهنامه از فردوسی تا فروغی
شاهنامة فردوسی از همان آغاز طیّ ادوار مختلف مورد استقبال و توجّه بی نظیر گروه های گوناگون قرار گرفته، به گونه ای که در طول تاریخ ادبیّات ایران از هیچ اثری به اندازة شاهنامه ، گزیده نویسی و برای آن نظیرهگویی نشده است. این گزیده ها را میتوان در نسخههای مستقل و با عنوان «برگزیده» ، «خلاصه» و «منتخبات» شاهنامة فردوسی و یا در قالب جُنگها و سفینهها، ابیات منقول در آثار منظوم و منثور آمیخته به نظم مورد بررسی قرار داد. در این مقاله، ضمن احصا و دسته بندی گزیده های شاهنامه، سیر تطّور تاریخی گزیده-نویسی و منتخبات ابیات شاهنامه مورد توجّه قرار گرفته و معلوم شده است که تا عصر اخیر بخش عمده ای از منتخبات شاهنامه، در خارج از مرزهای ایران فراهم آمده و غالباً گلچین ابیات شاهنامه در ایران، در برخی جنگ ها و آثار منظوم و منثور در دوره های مختلف تاریخی آمده است. رواج گزیدهنویسی در عصر حاضر، حاصل خدمات ارزندة فروغی در زمینة شاهنامه پژوهی و تعیین سال 1313 به عنوان سال هزارة فردوسی است. این امر فعالیّت های گسترده ای را در بزرگداشت فردوسی و معرّفی شاهنامه در سطح جهان به دنبال داشت و انتشار چندین شاهنامة کامل و تهیة منتخباتی را در ایران سبب گردید.
https://jls.um.ac.ir/article_33959_0ebdc237c0a0dacd8c85b17cd1fd7812.pdf
2015-04-21
165
182
10.22067/jls.v48i1.48727
شاهنامة فردوسی
گزیده نویسی
منتخبات
فروغی
محمد جعفر
یاحقی
mgyahagi@um.ac.ir
1
فردوسی مشهد
AUTHOR
زهرا
روح الامینی
ferdows@ferdowsi.um.ac.ir
2
فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
آیدنلو، سجّاد. (1383). «فزون ز جاه ملوک است جاه فردوسی». سخن آشنا (یادنامة استاد فروزانفر). شیراز: داستان سرا. 225-243.
1
آیدنلو، سجّاد. . (1386). نارسیده ترنج. چاپ اوّل. اصفهان: نقش مانا.
2
ارّجانی شوشتری. (1004). شاهنامة منثور. تهران: کتابخانة ملّی ایران.
3
افشار، ایرج. (1383). کتاب شناسی فردوسی. چاپ سوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
4
افشار، ایرج. (2535). شاهنامه از خطّی تا چاپی. تهران: نقش جهان.
5
امیدسالار، محمود. (1381). جستارهای شاهنامه شناسی و مباحث دیگر ادبی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
6
تقی الدین محمد اوحدی دقاقی بلیانی. (1388). تذکرة عرفات العاشقین و عرصات العارفین. 7 جلد. مقدمه، تصحیح و تحقیق سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
7
توکّل بیک. (1378). تاریخ دلگشا. تصحیح احیا محمّد آقازاده. چاپ اوّل. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
8
توکّل بیک. . (1384). تاریخ دلگشای شمشیرخانی. تصحیح طاهره پروین اکرم. اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
9
جمناداس بگوانداس. (1914 ـ 1912). منتخب شاهنامه. تهران: کتابخانة ملّی ایران.
10
خالقی مطلق، جلال. (1386). «اهمیّت و خطر مآخذ جنبی در تصحیح شاهنامه». سخن های دیرینه (مجموعه مقالات دربارة فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. چاپ دوم. تهران: نشر افکار. 285-312.
11
خالقی مطلق، جلال. (1372). «اختیارات شاهنامه». هستی. سال اوّل. شمارة سوم. پاییز. 102-118.
12
دبیرسیاقی، سیّد محمّد. (1387). «منتخبات شهنامة فردوسی». پاژ. سال اوّل. شماره 4. 213-218.
13
ریاحی، محمّدامین. (1382). سرچشمههای فردوسی شناسی. چاپ سوم. تهران: مؤسسّة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
14
شهبازی، علیرضا. (1387). «جشن هزارة فردوسی». ترجمة سلمان ساکت. پاژ. سال اوّل. شماره 4. زمستان.
15
صفا، ذبیح الله. (1333). حماسه سرایی در ایران. تهران: پیروز.
16
عابدی، حسن. (1370). «شاهنامه و هند». فردوسی و شاهنامه. مجموعة سی و شش گفتار. به کوشش علی دهباشی. تهران: مدّبر. 337-346.
17
علی بن احمد. (1379). اختیارات شاهنامه. تصحیح مصطفی جیحونی و محمّد فشارکی. چاپ اوّل. مشهد: مرکز خراسان شناسی.
18
عوفی، محمّد. (1335). لباب الالباب. به کوشش سعید نفیسی. تهران: ابن سینا.
19
فردوسی، ابوالقاسم. (1382). شاهنامه. ترجمة عربی فتح بن علی محمد بنداری. تصحیح محمّد عبدالوهّاب عزام. ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
20
فروغی، محمّدعلی. (1362). خلاصة شاهنامه. چاپ دوم. تهران: سعدی.
21
فروغی، محمّدعلی ؛ یغمایی، حبیب. (1354). منتخب شاهنامة فردوسی برای دبیرستان ها. تهران: شرکت آبو.
22
قاسمی، شریف حسین. (1995م.). فهرست نسخ خطّی و چاپی. شاهنامة فردوسی در هند. بمبئی: خانة فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.
23
کلانتری، حسن. (1380) . بررسی اشعار شاهنامة فردوسی در آثار منثور تا قرن هشتم. پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشکدة علوم انسانی تربیت معلّم تهران.
24
محجوب، محمّد جعفر. (1387). آفرین فردوسی. چاپ سوم. تهران: مروارید.
25
منتخب شاهنامه و اشعار منوچهری. نویسندۀ ناشناس. مشهد: کتابخانة آستان قدس رضوی. شماره 496.
26
مینوی، مجتبی. (1354). فردوسی و شعر او. چاپ دوم. تهران: کتابفروشی دهخدا.
27
مینوی، مجتبی..(1350). «محمّدعلی فروغی». مجلّة راهنمای کتاب. جلد 14. 674-685.
28
وقار، میرزا احمد. (1281). تاریخ سلاطین عجم. تهران: کتابخانة ملّی ایران.
29
یاحقّی، محمّدجعفر. (1388). «فروغی و فردوسی». از پاژ تا دروازة رزان. چاپ اوّل. تهران: سخن. 199-218.
30
یاحقّی، محمّدجعفر. (1387). «مویی به ریسمان؛ تصحیح چند بیت از شاهنامه». فصلنامة پاژ. سال اوّل. شمارة 4. 59-70.
31
یاحقّی، محمّدجعفر. (1390). «شاهنامة بنداری». فردوسی و شاهنامه سرایی. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. نوشتة جلال خالقی مطلق و دیگران. زیر نظر اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص937-944.
32