ORIGINAL_ARTICLE
امر معاصر: از سَیّالیّت تا تَصَلّـٌب در گذر زمان (فرایند بالندگی و تثبیت محتشم کاشانی در تاریخ ادبیات)
گزارش هایی که همعصران محتشم کاشانی از وی ثبت کرده اند بیشتر از اینکه یکدست باشند، سیال اند و محل تنش و تعارض. برعکس، تذکره نویسان ادوار بعد به سمت گزینش روایتی واحد رفته اند. این تعارضات مورخ ادبی را با نگرانی دربارۀ وثاقت گزارش ها مواجه خواهد کرد. این مقاله ابتدا چندگانگی گزارش های همعصران محتشم را بررسی میکند و سپس حرکت آن ها را به سمت قطعیت نشان خواهد داد. تناقض موجود در گزارش های نخست برخاسته و متأثر از متغیرهایی چون زمان، مواضع گفتمانی و مناسبات میان دو سویۀ معاصرت است. هرچه از روزگار محتشم فاصله میگیریم، تذکرهنویسان با ثبت روایتی واحد از زندگی وی، شاخصۀ شهرت او را به مرثیه سرایی صرف تقلیل داده اند. این امر در آثار تاریخ ادبی امروز نیز مشهود است. این تحقیقات فرایند تطور گزارش های مربوط به محتشم را به پرسش نگرفته اند. محتشم شاعری چندوجهی است درواقع و فروکاسته در تاریخ ادبیات. بنابراین اعتبار و جهان شمولی نظرات پس از گذر زمان، در مورد وی محل تردید است. زیرا تقلیل گرایی موجود در تاریخ ادبیات منجر شده شهرت شاخص وی مرثیه سرایی باشد و فردیت خلاقش پوشیده ماند. شاعرانی چون محتشم را باید در گذر زمان بررسی کرد تا بالندگی و مانایی ایشان به عنوان رویدادهای ادبی روشن گردد.
https://jls.um.ac.ir/article_35535_74217d77a4b72db9d96f24f43a6a4f76.pdf
2019-10-23
1
21
10.22067/jls.v0i0.84176
محتشم کاشانی
تذکره
معاصرت
تاریخ ادبیات
تذکره نویسی
سعید
رادفر
saeidradfar6674@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
محمود
فتوحی رودمعجنی
fotoohirud@um.ac.ir
2
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
اوحدى حسینى بلیانى، تقىالدّین محمد. (1389). عرفات العاشقین و عرصات العارفین. جلد 6. تصحیح: ذبیحللّه صاحبکارى و آمنه فخراحمد. تهران: میراث مکتوب.
1
ایمان، رحم علیخان. (1349). منتخب اللطایف. با مقدمۀ تاراچند، باهتمام سیدمحمدرضا جلال نائینی، سیدامیرحسن عابدی. چاپ تابان.
2
آبادی، میرعبدالرزاق صمصام الدوله خوافی اورنگ. (1388). بهارستان سخن. تصحیح و تعلیق عبدالمحمد آیتی، سیده حکیمه دستجردی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
3
آذربیگدلی، لطفعلی بن آقاخان. (1378). آتشکده آذر. جلد دوم. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
4
آرزو، سراج الدین علی بن حسام الدین. مجمعالنفایس. (1383). به کوشش زیب النساء علی خان (سلطان علی). پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
5
آزادبلگرامی، میرغلامعلی بننوح. (1393). خزانه عامره. تحقیق و تصحیح هومن یوسف دهی. مجلد 1. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
6
براون، ادواردگرانویل. (۱۳۳۵). تاریخ ادبی ایران. ج.۴. از آغاز عهد صفویه تا زمان حاضر. تهران: کتابخانه ابن سینا.
7
بقایی بخارایی، محمدعارف. (1393). مجمع الفضلاء. تحقیق محمد خشکاب. زیر نظر یوسف بیگ باباپور. تهران: منشور سمیر.
8
بهاری سیستانی، حسین. (1066). خیرالبیان. بیجا: بینا.
9
تبریزی، ابوطالبخان. (1207). خلاصةالافکار.
10
حقیقت، عبدالرفیع. (1368). فرهنگ شاعران زبان پارسی. تهران. شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
11
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین حسینی. (1333). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. ج 4. مقدمۀ جلال الدین همائی؛ زیرنظر محمد دبیرسیاقی. تهران: خیام.
12
خوشگو، بندرابنداس. (1389). سفینه خوشگو. تصحیح کلیم اصغر؛ با همکاری و نظارت علمی مرکز پژوهش کتابخانه مجلس شورای اسلامی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
13
دارابی، محمدبن محمد. (1391). لطایف الخیال. تصحیح یوسف بیگ باباپور. با مقدمه سیدصادق حسینی اشکوری. قم. تهران: مجمع ذخائر اسلامی. کتابخانه و موزه ملی ملکف موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
14
رازی، امین احمد. (1378). هفت اقلیم. تهران: سروش.
15
رضازادۀشفق، صادق. (1352). تاریخ ادبیّات ایران. تهران: انتشارات دانشگاه پهلوی.
16
سنبهلی مرادآبادی، میرحسین دوست. (1292). تذکرۀ حسینی. لکهنو: مطبع نامی منشی نول.
17
شمیسا، سیروس. (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی. تهران: انتشارات فردوس.
18
صادقی کتابدار. (1327). مجمع الخواص. ترجمه عبدالرسول خیامپور. تبریز: چاپخانه اختر شمال.
19
صفا، ذبیح الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران. جلدچهارم. از پایان قرن هشتم تا اوایل قرن دهم هجری. تهران: انتشارات فردوسی.
20
صفوی، سام میرزا. (1384). تحفه سامی. تصحیح و تحشیه رکن الدّین همایون فرّخ. تهران: اساطیر.
21
صومعه سرائی، میرابوطالب رضوینژاد. (1369). چهارصد شاعر پارسیگوی. تهران: تهران
22
عاشقی عظیم آبادی، حسینقلی خان بنعلی خان. ().391. نشتر عشق. تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
23
علامی، ابوالفضل. (1882). آیین اکبری. کانپور: منشی نول کشور.
24
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1395). صد سال عشق مجازی. تهران: سخن.
25
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1387). نظریۀ تاریخ ادبیات. تهران: سخن.
26
قزوینی، علاءالدوله بنیحیی کامی. (1395). نفایس المآثر. تحقیق و تصحیح سعید شفیعیون. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی: دانشگاه آزاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
27
کاشی، تقی. (993). خلاصة الاشعار و زبدة الافکار. نسخۀ ایندیا آفیس.
28
کرمانی، صابر. (1364). سیمای شاعران. تهران: اقبال.
29
گلچینمعانی، احمد. (1348). مکتب وقوع در شعر فارسی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
30
گوپاموی، محمدقدرت الله. (1387). نتائج الافکار. تصحیح و تعلیق: یوسف بیگ باباپور. قم: مجمع ذخائر اسلامی.
31
مدرس تبریزی، محمدعلی. (1374). ریحانةالادب. تهران: کتابفروشی خیام.
32
مردانی، نصرالله. (1371). ستیغ سخن. تهران: سمت.
33
منشی، اسکندربیگ ترکمان. (بدون تاریخ). عالم آرای عبّاسی. چاپخانه موسوی.
34
نفیسی، سعید. (1363). تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی.
35
نهاوندی، ملاعبدالباقی. (1924-1931). مآثر رحیمی. محمدهدایت حسین. کلکته: ایشیاتک سوسائیتی بنگاله.
36
واله داغستانی، علیقلیخان. (1391). ریاض الشعراء. تصحیح، مقدمه و فهرستها از ابوالقاسم رادفر، گیتا رشیدی. جلد 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
37
هاشمی سندیلوی، احمدعلیخان. باهتمام محمّد باقر. (1968). مخزن الغرائب. لاهور: دانشگاه پنجاب.
38
Gadamer, Hans-georg. (2006). TRUTH AND METHOD. Translation revised by Joel Weinsheimer and Donald G. Marshall. New york and London.: Continuum.
39
ORIGINAL_ARTICLE
سازوکارهای قدرت فوکویی و موقعیت کافکایی در رمان «شهربندان»
در اندیشه فوکو، قدرت فرایندی است که در همة مناسبات و در ظریف ترین سازوکارهای تبادل اجتماعی جریان دارد و بر آنها تأثیر میگذارد. قدرت، شبکه مولدی است که از تعدد روابط نیروهایی میآید که بهواسطه آن ها به اهداف خود میرسد. فرایند قدرت با تکنولوژی انضباطی بر جزئی ترین رفتار، حرکات و عملکرد سوژهها نظارت دارد؛ اصل رؤیت پذیری، نگاه پایگان مند، نظارت مستمر و... امکان اجرایی شدن مجازات انضباطی را محقق میسازد که هدفش تربیت بدن های رام و هنجارمندکردن سوژه هاست. موقعیت کافکایی، تصویرگر رابطهای خاص از انسان مدرن و جهان است؛ رابطهای که در آن، فرد نه تنها قهرمان نیست بلکه شخصی ترین وجوه زندگی اش، زیر نگاه مغناطیسی مراجع قدرت است، فضایی پلیسی و جاسوس وار، هم هویت فردی قهرمان داستان را میبلعد و هم راه های برونرفت از موقعیت را بر او میبندد. جستار حاضر با توجه به اشتراک و هم سانی زیرساخت، مؤلفهها و کارکرد قدرت فوکویی و موقعیت کافکایی، به تحلیل رمان «شهربندان» جواد مجابی از دو منظر فوق میپردازد. «شهربندان» جواد مجابی همان شهرزندان است؛ به تعبیر راوی: شهری ساکت، ظلمانی، محصور در سیمان و فلز، بی همهمهای. پژوهش حاضر نشان میدهد که با چه سازوکاری، همه شهروندان (شاگرد رستوران، پاسبان، قاضی و جاروکش) بازوان توانمند قدرت هستند و نقش جاسوسی و دیده بانی قدرت را در الگوی سلسله مراتبی بهدقت انجام میدهند. در فرایند اعمال قدرت، ابتدا خانواده قهرمان داستان و سپس کارت شناسایی و درنهایت نام و هویتش گرفته میشود، شخصیت او را به یک شماره پرونده تقلیل میدهند و او را چون یک زندانی با شماره پرونده اش (360) صدا میزنند. فرایند قدرت با سوژه سازی، تنبیه، جرم تراشی و برچسب زنی به دنبال ساختن یک شهروند مطیع از قهرمان داستان است، همچنین در جستار حاضر، نقاط مقاومت فوکویی و کافکایی نیز بررسی میشود.
https://jls.um.ac.ir/article_35543_9878efff287864e2684401d7afc826bd.pdf
2019-10-23
23
44
10.22067/jls.v52i3.76583
تکنولوژی انضباطی
دیده بانی قدرت
موقعیت کافکایی
شهرزندان
شهربندان
نگین
بی نظیر
neginbinazir@yahoo.com
1
دانشگاه گیلان
LEAD_AUTHOR
اکو، اومبرتو. (1386). «زبان، قدرت، نیرو». نقد ادبی نو. ترجمه بابک سید حسینی. ارغنون4. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.67-82.
1
بارث، ل. (1379). «میشل فوکو: تربیت کردن روح شخصی». متفکران بزرگ جامعهشناسی. گردآورنده رابر استونز. ترجمه مهرداد میردامادی. تهران: مرکز.
2
بلاکهام، ه. ج. (1376). شش متفکر اگزیستانسیالیست. ترجمه محسن کریمی. تهران: مرکز.
3
تورن، آلن. (1380). نقد مدرنیته. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: گام نو.
4
خالقی، احمد. (1385). قدرت، زبان، زندگی روزمره در گفتمان فلسفی- سیاسی معاصر. تهران: گام نو.
5
دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل. (1385). میشل فوکو؛ فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نی.
6
دلوز، ژیل. (1393). «دو سخنرانی». نقد و قدرت (بازآفرینی مناظره فوکو و هابرماس). گردآورنده و ویراستار مایکل کلیی. تهران: اختران.25-64.
7
دلوز، ژیل. (1394). فوکو. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.
8
سناپور، حسین. (1386). جادوهای داستان (چهار جستار داستاننویسی). تهران: چشمه.
9
صادقی فسایی، س. و ستار. پ. (1390). «جرم: برساخته ذهنیت. گفتمان و قدرت». فصلنامه پژوهش حقوق. شماره 33. 219-232.
10
ضیمران، محمد. (1387). میشل فوکو: دانش و قدرت. تهران: هرمس.
11
فوکو، میشل. (1385). «سوژه و قدرت». میشل فوکو؛ فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نی.343-365.
12
فوکو، میشل. (1388). مراقبت و تنبیه: تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.
13
فوکو، میشل. (1393). نقد و قدرت (باز آفرینی مناظره فوکو و هابرماس). گردآورنده و ویراستار مایکل کلیی. تهران: اختران.
14
فونتاناـ جیوستی، گوردانا. (1396). فوکو برای معماران. ترجمه احسان حنیف. تهران: کتاب فکر نو.
15
فیسک، جان. (1386). «فرهنگ و ایدئولوژی». فرهنگ و زندگی روزمره (2). ترجمه مژگان برومند. ارغنون20. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.117-126.
16
کافکا، فرانتس. (1371). محاکمه. ترجمه جلال الدین اعلم. تهران: نیلوفر.
17
کافکا، فرانتس. (1378). مسخ. ترجمه صادق هدایت. تهران: زریاب.
18
کافکا، فرانتس. (1387). قصر. ترجمه جلال الدین اعلم. تهران: نیلوفر.
19
کوندرا، میلان. (1380). هنر رمان. ترجمه پرویز همایونپور. تهران: گفتار.
20
کوندرا، میلان. (1385). وصایای تحریف شده. ترجمه کاوه باسمنجی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
21
مارسل، گابریل. (1388). انسان مسئلهگون. ترجمه بیتا شمسینی. تهران: ققنوس.
22
مجابی، جواد. (1392). شهربندان. تهران: افراز.
23
مکاریک، ایرنا ریما. (1385). دانشنامه نظریههای ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
24
میلر، پیتر. (1384). سوژه، استیلا، قدرت. ترجمه نیکوسرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.
25
میلز، سارا. (1392). گفتمان. ترجمه فتاح محمدی. زنجان: هزاره سوم.
26
نوذری، حسینعلی. (1380). مجموعه مقالات مدرنیته و مدرنیسم. تهران: نقش جهان.
27
هاوثورن، ج. (1380). «مدرنیسم و پست مدرنیسم: رمان و نظریه ادبی». پستمدرنیته و پستمدرنیسم. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: نقش جهان.129-150.
28
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نی.
29
ORIGINAL_ARTICLE
اسطورهپیرایی در تلمیحات نوغزل های بهبهانی، نیستانی، بهمنی و منزوی
انسان مدرن نه اسطوره ها را در هیئت ظاهری شان میپذیرد و نه میتواند به کلی ترک کند و از آن ها رهایی یابد. گروهی از شاعران امروز، بهویژه نوغزل سرایان، از تلمیحات اسطوره ای بهعنوان سرمایه و پشتوانه ای معرفتی و عرصه و فضایی خیال انگیز و رازآمیز، بسیار استفاده میکنند. مسئلۀ اصلی این جستار، آن است که نوغزل سرایان، ازجمله بهبهانی، نیستانی، بهمنی و منزوی با اسطوره ها و تلمیحات اسطوره ای چگونه رفتار میکنند تا هم آنها را پذیرفتنی و روزآمد کنند و هم از آن ها چونان خمیرمایه ای برای طرح و بیان مافی الضمیر خود، سود برند؟ مفروض مقاله این است که شاعران یاد شده رویکردی دوگانه به تلمیح و اساطیر تلمیحی دارند: گاه در تلمیحات، تغییر چندان مهمی اعمال نمیکنند؛ اما گاه به تغییر در عناصر ساختاری و بنیادین اسطوره ها و تلمیحات اسطوره ای، تلفیق و یا کم و زیاد کردن بخش هایی از آن ها به روش های گوناگون که فی الجمله در این مقاله آن را «اسطوره پیرایی» خواندهایم، روی میآورند. نتایج نشان می دهد که در تلمیحات بازتاب یافته در نوغزل های این چهار شاعر، اسطوره پیرایی به شیوه هایی چون «وارونه سازی عناصر اصلی اساطیر»، «جابه جایی اولویت تقابل های دوگانه در آن ها»، «تقویت ابعاد و عناصر کم اهمیت تر اساطیر»، «تغییر طرح اسطوره»، «تهی شدن عناصر اسطوره ای از ماهیت خویش» و «ناکارآمد دانستن برخی از اسطوره ها در شرایط امروزی» رخ داده است.
https://jls.um.ac.ir/article_35552_739bb392e705e31a83ae938cf567e4bd.pdf
2019-10-23
45
72
10.22067/jls.v0i0.81048
غزل نو
اسطوره
اسطورهپیرایی
تلمیح
بهبهانی
نیستانی
بهمنی
منزوی
احمد
کنجوری
ahmad1360514@gmail.com
1
دانشگاه لرستان
AUTHOR
علی
نوری
nooria67@yahoo.com
2
دانشگاه لرستان
LEAD_AUTHOR
محمد رضا
روزبه
rayan.roozbeh@yahoo.com
3
دانشگاه لرستان
AUTHOR
احمدی، بابک. (1370). از نشانههای تصویری تا متن. تهران: مرکز.
1
احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. چ 11، تهران: مرکز.
2
الیاده، میرچا. (1362). چشماندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. چ 3. تهران: توس.
3
الیاده، میرچا. (1388). ﻣﻘﺪس و ﻧﺎﻣﻘﺪس، ﻣﺎﻫﻴﺖ دﻳﻦ. ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﻬﺰاد ﺳﺎﻟﻜﻲ. ﺗﻬﺮان: ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ.
4
بهار، مهرداد. (1362). مقدمهای بر اساطیر ایران. چاپ دوم. تهران: توس.
5
بهار، مهرداد. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
6
بهبهانی، سیمین. (1382). مجموعه اشعار سیمین بهبهانی. تهران: نگاه.
7
بهمنی، محمدعلی. (1395). مجموعه اشعار محمدعلی بهمنی. چ 3. تهران: نگاه.
8
بینظیر، نگین و محمدعلی خزانهدارلو. (1394). «جهان اسطورهای و اسطورهزایی و اسطورهزدایی در داستانهای بیژن نجدی». ادبیات پارسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال پنجم. شمارۀ چهارم. زمستان 1394. صص 1-24.
9
پرین، لارنس. (1376). درباره شعر. ترجمه فاطمه راکعی. چ 2. تهران: اطلاعات.
10
پورنامداریان، تقی. (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
11
حسنزاده میرعلی، عبدالله و حسن اکبری بیرق، هادی یاوری، محمد صادقی. (1393). «درآمدی بر نظریه عام کلیشهها». فصلنامۀ نقد ادبی. س 7. ش 27. پاییز 1393. صص 29-67.
12
حمیدیان، سعید. (1387). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. چ 3. تهران: ناهید.
13
روزبه، محمدرضا. (1379). سیر تحول در غزل فارسی: از مشروطه تا انقلاب اسلامی. تهران: روزنه.
14
ریکور، پل. (1373). زندگی در دنیای متن. ترجمۀ بابک احمدی. تهران: مرکز.
15
سلاجقه، پروین. (1389). نقد نوین در حوزۀ شعر. تهران: مروارید.
16
شایگانفر، حمیدرضا. (1386). نقد ادبی: معرفی مکاتب نقد. چ 3. تهران: دستان.
17
شریفی، فیض. (1393). شعر زمان ما (14): حسین منزوی. تهران: نگاه.
18
شفیعی کدکنی. (1372). صور خیال در شعر فارسی. چ 5. تهران: آگاه.
19
شمیسا، سیروس. (1371). فرهنگ تلمیحات (اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی، مذهبی در ادبیات فارسی). چ 4. تهران: فردوس.
20
شمیسا، سیروس. (1378). نقد ادبی. تهران: فردوس.
21
شمیسا، سیروس. (1381). نگاهی تازه به بدیع. چ 13. [ویرایش 2]. تهران: فردوس.
22
صفوی، کورش. (1380). از زبانشناسی به ادبیات. جلد اول (نظم). چ 2. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
23
فتوحی رود معجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
24
فِلسکی، ریتا. (1394). کارکردهای ادبی. برگردان مهدی شفقتی. تهران: آوند دانش.
25
کاظمی، روحالله. (1388). سیب نقرهای ماه: نقد غزلهای حسین منزوی. تهران: مروارید.
26
کزازی، میر جلالالدین. (1384). نامۀ باستان (جلد سوم: داستان سیاوش). چ 2. تهران: سمت.
27
کلیگز، مری. (1388). درسنامه نظریه ادبی. چ 1. ترجمه جلال سخنور و دیگران. تهران: اختران.
28
گرین، کیت و جین لبیهان. (1383). درسنامه نظریه و نقد ادبی. ترجمه لیلا بهرانی محمدی و دیگران. ویراسته حسین پاینده. تهران: روزنگار.
29
محمدی، محمدحسین. (1385). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. چ 2. تهران: میترا.
30
مدرسی، فاطمه و رقیه کاظم زاده. (1389). «انواع تلمیح در غزلهای حسین منزوی و سیمین بهبهانی». زبان و ادبیات فارسی. دورۀ 1. شمارۀ 1. بهار 1389. صص 123 – 139.
31
منزوی، حسین. (1389). همچنان از عشق. به کوشش محمد فتحی. تهران: آفرینش.
32
منزوی، حسین. (1395). مجموعه اشعار حسین منزوی. به کوشش محمد فتحی. چ 4. تهران: نگاه.
33
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی. (1388). واژهنامه هنر داستاننویسی: فرهنگ تفصیلی اصطلاحهای ادبیات داستانی. تهران: کتاب مهناز.
34
نامورمطلق، بهمن. (1395). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم. تهران: سخن.
35
نوری، علی و احمد کنجوری. (1395). «شالودهشکنی در تلمیحات به کار رفته در غزلیات حسین منزوی». مجلۀ علمی-پژوهشی پژوهشنامۀ ادب غنایی. مقاله 11. دوره 14. شماره 26. بهار و تابستان 1395. صص 203-220.
36
نیستانی، منوچهر. (1393). مجموعه اشعار منوچهر نیستانی. به اهتمام صالح سجادی، اصلاحات و اضافات: تیرنگ نیستانی. تهران: نگاه.
37
وانت، کریستوفر. (1379). کانت: قدم اول. ترجمه حمیدرضا اَبَک. چ 2. تهران: شیرازه.
38
ویتیلا، استوارت. (1389). اسطوره و سینما، کشف ساختار اسطورهای در 50 فیلم به یاد ماندنی. ترجمۀ محمد گذرآبادی. تهران: هرمس.
39
یاحقی، محمدجعفر. (1352). «اسطوره در شعر امروز ایران». مجله دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. سال دوازدهم. شمارۀ چهارم. 1352. صص 782ـ 809.
40
Genet, Gerard. (1982); Palimpsestes: literature au second degre, Seuil. paris.
41
Permyakov, G.L. (1979). From Proverb to Folk-tale, Notes on the General Theory of Cliche. Translated from the Russian by Y.M. Filippov. Moscow.
42
Rozhdestvensky, Y.V. (1979). "What is the General Theory of Cliche" in From Proverb to Folk-tale. Notes on the General Theory of Cliche. by G.L. Permyakov. Translated from the Russian by Y.M. Filippov. Moscow. Pp. 259- 284.
43
ORIGINAL_ARTICLE
بنیادگرایی در نقد یا نقد بنیادگرا
بسیاری از آرا در حوزۀ نقد ادبی به دلیل عدم ارائه رویکرد روش شناسانه در محدودۀ خُرده رهیافت های ادبی قرارگرفته اند و یا درنهایت با مجموعه ای منسجم صورت بندی شدند و نحله ای مشخص را بنا کردند. اندیشة بنیادگرایی از میان جنبش مذهبی پروتستانیسم چهره برافروخت و در شکل دهی نظریه های مختلفی ازجمله نقد ایدئولوژیک، نقد خواننده محور، نقد مارکسیستی، نقد جامعه شناختی، نقد پسااستعمار، نقد فمینیستی و ... سهم داشت. در ایران نیز بازتاب مناسبات بنیادگرایی با تکیه بر ارزش مداری و ساختارهای نامتغیر فلسفی و سیاسی اثر ادبی جلوه هایی تأثیرگذار داشته است. در این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی وجوه نگرشی و جریان ساز بنیادگرایی و نقد بنیادگرا در اروپا و بهطور مشخص در دیدگاه ماتیو آرنولد و ت.اس.الیوت و در ایران با نگاهی به آرای احمد کسروی، احسان طبری و فاطمه سیاح بررسیشده است. یافته های این پژوهش نشان میدهد نقد بنیادگرا اگرچه ساحت نظری مستقلی ندارد، اما انگاره ای از نوعی نقد است که با مواجهه براندازانه در پی فروپاشی یا تقلیل متن ادبی با تعمیم گرایی نابجا به محتوای ایدئولوژیکِ مذهبی یا سیاسی مورد نظر منتقد است و به صور مختلف در نحله های نقد ادبی خودنمایی میکند.
https://jls.um.ac.ir/article_35559_6c318ca97ac0d716d9e10ae161ddd6d4.pdf
2019-10-23
73
93
10.22067/jls.v0i0.78895
نقدادبی
بنیادگرایی
گفتمان
ایدئولوژی
نظریه ادبی
محمود
رنجبر
mamranjbar@gmail.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان
LEAD_AUTHOR
آرین پور، یحیی . (1374). از نیما تا روزگار ما. تهران: زوار.
1
احمدی، بابک . (1370). ساختار وتأویل متن. تهران: نشر مرکز.
2
اخوت، احمد . (1371). نشانهشناسی مطایبه. اصفهان: نشر فردا.
3
الیوت، تی.اس . (1375). برگزیده آثار و قلمرو نقد ادبی. ترجمه سید محمد دامادی. تهران: علمی.
4
امنخانی، عیسی . (1398). نقد ادبی ایدئولوژیک. تهران: انتشارات خاموش.
5
انوشه، مزدک . (1381). مقاله «محاکات». فرهنگنامه ادبی. به سرپرستی حسن انوشه تهران: سازمان انتشارات وزارت ارشاد.
6
ایبرامز، ام، اچ، جفری گالت هرفم . (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه سعید سبزیان. تهران: انتشارات رهنما.
7
ایگلتون، تری . (1386). پیش درآمدی بر نظریة ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
8
بشردوست، مجتبی . (1390). موج و مرجان، رویکردهای نقد ادبی در جهان جدید و سرگذشت نقد ادبی در ایران. تهران: سروش.
9
برتنس، یوهانس . (1387). مبانی نظریة ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: نشر ماهی.
10
برتنز، یوهانس ویلم . (1382). نظریه ادبی. برگردان فرزان سجودی. تهران: آهنگ فردا.
11
برسلر، چارلز . (1386). درآمدی بر نظریهها و روش نقد ادبی. ترجمه مصطفی عابدینی فرد. تهران: نیلوفر.
12
بشیریه، حسین . (1382). آموزش دانش سیاسی، مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی. تهران: نگاه معاصر.
13
بنت، ا ندرو، رویل، نیکلاس . (1388). مقدمهای بر ادبیات و نقد و نظریه. ترجمه احمد تمیمداری. تهران: معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم.
14
پارسی نژاد، ایرج . (1388). احسان طبری و نقد ادبی. تهران: علمی.
15
تایسن، لیس . (1387). نظریههای نقد ادبی معاصر. ترجمه مازیار حسین زاده، فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز، حکایت قلم نوین.
16
حقشناس، علیمحمد و دیگران . (1384). فرهنگ معاصر هزاره. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
17
خرمی، محمدمهدی . (1382). نقد و استقلال ادبی. تهران: ویستار.
18
داد، سیما . (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.
19
داناگان، آلن . (1385). «جبر در تاریخ» در مجموعه مقالات فرهنگ تاریخ اندیشهها. ویراستار فیلیپ پی واینز. ترجمه گروه مترجمان. تهران: انتشارات سعاد.
20
دیچز، دیوید . (1379). شیوههای نقد ادبی. ترجمه محمدتقی صدقیانی، غلامحسین یوسفی. تهران: علمی
21
ریما مکاریک، ایرنا . (1385). دانشنامه نظریههای ادبی معاصر. ترجمه محمد نبوی؛ مهران مهاجر. تهران: آگه.
22
سیاح، فاطمه . (1383). نقد و سیاحت. به کوشش محمد گلبن. تهران: قطره.
23
سید حسینی، رضا . (1387). مکتبهای ادبی. تهران: نگاه.
24
شمیسا، سیروس . (1383). نقد ادبی. تهران: فردوس.
25
فالک، جولیا اس . (1377). زبانشناسی و زبان. ترجمه خسرو غلامعلی زاده. مشهد: آستان قدس رضوی.
26
-فتوحی رودمعجنی، محمود . (1390). سبکشناسی، نظریهها، رویکردهاوروشها. تهران: سخن.
27
فکوهی، ناصر . (1392). انسان شناسی هنر، زیبایی، قدرت، اساطیر. تهران: ثالث.
28
قرهباغی، علیاصغر . (1388). هنر نقد هنری. تهران: سوره مهر.
29
کلیگز، مری . (1388). درسنامه نظریه ادبی. ترجمه جلال سخنوری، الهه دهنوی، سعید سبزیان. تهران: اختران.
30
گلدمن، لوسین . (1376). جامعهشناسی ادبیات (دفاع از جامعهشناسی رمان). ترجمه محمد جعفر پوینده. تهران: نشر چشمه.
31
مقدادی، بهرام . (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، از افلاطون تا عصرحاضر. تهران: فکر روز.
32
میرصادقی، (ذوالقدر) میمنت . (1376). واژهنامه هنر شاعری. تهران: مهناز.
33
نامورمطلق، بهمن . (1393). اسطوره واسطوره شناسی نزد نورتروپ فرای از کالبد شناسی نقد تا رمز کل. تبریز: موغام.
34
هدایت، صادق . (1342). زندهبهگور. تهران: بینا.
35
هنفلینگ، اسوالد . (1392). چیستی هنر. ترجمه علی رامین. تهران: هرمس.
36
هیوود، اندرو . (1379). درآمدی بر ایدئولوژی سیاسی. ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی. تهران: وزارت امور خارجه.
37
Axel Stähler. (2009). Writing Fundamentalism,Cambridge Scholars Publis -hing,
38
Borgatta,Edgar (Editor-in Chief). (2009). Encyclopedia Sociology, Macmillan Reference USA an imprint of The Gale Group, 1633 Broadway.
39
Pesso-Miquel, C, Stierstorfer, K. (2007). Fundamentalism and Literature, Palgrave Macmillan, New York.
40
Hassan, Ihab. (2008). "Fundamentalism and Literature." The Georgia Review 62, no. 1: 16-29.
41
http://www.jstor.org/stable/41402956.
42
ORIGINAL_ARTICLE
زیباییشناسی شگرد ادبی التفات و نقش تفسیری آن در مثنوی
تفسیر هر متن، بسته به عناصر متن سازی چون زبان، بلاغت، ساختار ادبی، درون مایه و گونه شناسی، با دیگری متفاوت است و روش تفسیری منحصربه فردی میطلبد. موضع تفسیری هر متن در جایگاهی اتفاق میافتد که گره های تفسیری آن متن ظاهر میشود. گاه گره های تفسیری یک متن در نتیجة ابهام ساختاری آن واقع میشود. یکی از عواملی که موجب ابهام و گره افکنی در ساختار ادبی متن میشود، شگرد ادبی التفات است؛ ویژگی ابهام آفرینی التفات ناظر به رویکرد و نگاهی جدید به این شگرد ادبی است که با توسع بخشیدن به این مفهوم، از نگاه سنتی در باب التفات فراتر میرود. اصلی ترین پرسش این پژوهش این است که چگونه التفات که در نگاه جدید شامل هر نوع تغییری در متن میشود، می تواند هم موجب ابهام ساختاری ـ معنایی در متن شود و هم در راستای رفع این ابهام و تفسیر آن عمل کند؟ این پژوهش با روشی توصیفی ـ تحلیلی به بیان انواع و کارکردهای شگرد ادبی التفات در مثنوی معنوی میپردازد و نشان می دهد که مثنوی یکی از متونی است که بارزترین گره تفسیری آن، متعلق به وجوه التفاتی آن است، بهگونه ای که با شناخت نقش زیبایی شناختی این شگرد و تبیین نقش نشانه معناشناختی آن در ساختار این متن، میتوان به تفسیر بهتر و علمیتری از آن رسید. با مطالعه و بررسی بسیاری از داستان های مثنوی در دفترهای مختلف، روشن شد که یکی از مهم ترین کارکرد التفات در مثنوی در کنار نقش زیبایی شناختی آن، کارکرد تفسیری و معرفتشناختی آن است که در خدمت تبیین نظام اندیشة مولوی قرار دارد و نشان دارترین ویژگی ساختاری و معنایی مکتب فکری اوست. از دیگر یافته های این پژوهش، معرفی و تبیین دیگر انواع التفات از قبیل التفات زبان شناختی، تفسیری، روایت شناختی، پدیدارشناختی، روش شناختی و گفتمانی است که در تفسیر و شرح مثنوی به این وجوه التفاتی و نقش آنها در تفسیر چندان توجه نشده است.
https://jls.um.ac.ir/article_35567_94f9a8755873dc35cac52b1f6d6222ad.pdf
2019-10-23
95
126
10.22067/jls.v0i0.80638
التفات ادبی
مثنوی معنوی
گره تفسیری
ساختار
نشانه شناسی
تفسیر
معرفت شناسی
بتول
واعظ
batulvaez@yahoo.com
1
دانشگاه علامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، ضیاءالدین. (1380ه؛1960م). المثلالسائر فی ادبالکاتب و الشاعر. قدّمه و حقّقه: احمد الحوفی و بدوی طبانه. القسم الثانی. الطبعه الأولی. الفجاله. القاهره.
1
براهنی، رضا. (1375). بحران نقد ادبی و رسالة حافظ. تهران: انتشارات ویستار.
2
بلخی، مولانا جلالالدین محمد. (1379). مثنوی معنوی. به کوشش رینولد الین نیکلسون. چاپ هفتم. تهران: نشر طلوع.
3
پارسا، محمد. (1374). زمینة روانشناسی. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات بعثت.
4
پورنامداریان، تقی. (1380). در سایة آفتاب. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
5
رادویانی، محمد بن عمر. (1362). ترجمانالبلاغه. به تصحیح و اهتمام احمد آتش. چاپ دوم. تهران: انتشارات اساطیر.
6
رامی تبریزی، شرفالدین حسن بن محمد. (1341). حقایقالحدائق. تصحیح سید محمد کاظم امام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7
زرینکوب، عبدالحسین. (1368). سرّ نی. جلد اول. چاپ سوم. تهران: نشر علمی.
8
زمانی، کریم. (1395). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر اول. چاپ چهل و هفتم. تهران: انتشارات اطلاعات.
9
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1393). صور خیال در شعر فارسی. چاپ هفدهم. تهران: نشر آگه.
10
شمیسا، سیروس. (1372). نگاهی تازه به بدیع. چاپ پنجم. تهران: انتشارات فردوس.
11
شمیسا، سیروس. (1383). سبکشناسی شعر. چاپ نخست از ویرایش دوم. تهران: نشر میترا.
12
ضیف، شوقی. (1393). تاریخ و تطور علوم بلاغت. ترجمة محمدرضا ترکی. چاپ سوم. تهران: انتشارات سمت.
13
فروزانفر، بدیعالزمان. (1382). شرح شریف مثنوی. جزء نخستین و دوم از دفتر اول. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
14
کالر، جاناتان. (1388). در جستو جوی نشانهها. ترجمة لیلا صادقی و تینا امراللهی. ویرایش: فرزان سجودی. چاپ اول. تهران: نشر علم.
15
کزازی، میرجلالالدین. (1381). بدیع، زیباییشناسی سخن پارسی. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.
16
گرکانی، حاج محمدحسین شمسالعلما. (1377). ابدعالبدایع. به اهتمام حسین جعفری. چاپ اول. تبریز: انتشارات احرار.
17
واعظ کاشفی، میرزاحسین. (1369). بدایعالأفکار فی صنایعالأشعار. ویرایش: میرجلالالدین کزازی. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
18
وحیدیان کامیار، تقی. (1383). بدیع از دیدگاه زیباییشناسی. چاپ سوم. تهران: انتشارات سمت.
19
وودراف اسمیت، دیوید. (1393). پدیدارشناسی. ترجمة مسعود علیا. چاپ دوم. تهران: انتشارات ققنوس.
20
همایی، جلالالدین. (1354). فنون بلاغت و صناعات ادبی. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران.
21
ب: مقالات
22
اکبری، منوچهر و علی اکبر رضادوست. (1393). «بررسی تطبیقی دیالکتیک ایمان و فهم در هرمنوتیک مولانا و آگوستین بر اساس آموزة «ایمان میآورم تا بفهمم». فلسفه. دورة 42. شمارة 1.
23
حسینی، سید محسن. (1386). «مناسبات بینامتنی معارف بهاءالولد و مثنوی معنوی از منظر داستان-پردازی». فصلنامة پژوهشهای ادبی. شمارة شانزدهم.
24
رحمانی، هما و عبدالله رادمرد. (1391). «بازنگری معنایی در التفات بلاغی و اقسام و کارکردهای آن». جستارهای ادبی. شمارة176.
25
گرگین، محمود. (1384). «معنی مثنوی یا معرفت دیالکتیکی در مثنوی مولانا». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شمارة 95.
26
نیری، محمد یوسف و دیگران (1397). «همانندیهای دیالکتیکی مولانا و هگل». شعرپژوهی (بوستان ادب). دانشگاه شیراز. سال دهم. شمارة سوم. پیاپی37.
27
هاشمی، زهره. (1389). «نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون». ادبپژوهی. دورة4. شمارة12.
28
ORIGINAL_ARTICLE
بازتابِ فرهنگ ایران باستان در دورة غوریان بر اساس شاهنامهی فردوسی
غوریان سلسله ای محلی در شرق افغانستان بودند که در قرن ششم هجری قمری نقش تعیین کننده ای در حوادث سیاسی- نظامیِ خراسان و هندوستان داشتند. این سلسله به دلیل کمبود منابع تاکنون از نظر فرهنگی مغفول مانده است. تنها منبع ارزشمند و بجا مانده از این دوره، کتاب طبقات ناصری جوزجانی میباشد که در لابلای حوادثِ سیاسی به سنت ها و باورهایی اشاره میکند که آبشخور آنها را در فرهنگِ ایرانیانِ پیش از اسلام باید جستجو کرد. با توجه به شناختِ جوزجانی از فردوسی و همچنین شواهدِ موجود در فرهنگِ غوریان، بهنظر میرسد آنها از نظرِ فرهنگی تحت تأثیر شاهنامۀ فردوسی بوده اند. هدفِ این پژوهش، شناختِ آبشخورِ فکری- فرهنگی غوریان و بررسی آداب، باورها و اندیشه هایی است که ریشه در فرهنگ ایرانی به ویژه شاهنامه فردوسی دارد. در این مقاله تلاش بر این است با استناد به شاهنامۀ فردوسی و کتاب طبقات ناصری جوزجانی، با روش توصیفی- تحلیلی به این سؤالات پاسخ داده شود که غوریان تا چه میزان اساطیر ایرانی را میشناختند؟ مؤلفه های فرهنگی بازتاب یافته از شاهنامة فردوسی در فرهنگ غوریان کدامند؟ نتایج تحقیق نشان داد که غوریان در زمینه هایی مانند: نام و نسب، اندیشۀ سیاسی، مراسم استقبال از سفرا، جشن های هفت روزه، عزاداری هفت روزه، شادکامی و رجزخوانی در جنگ با شاهنامۀ فردوسی و ایرانیان باستان اشتراک فرهنگی داشتند.
https://jls.um.ac.ir/article_35578_e99b0294f55ee540af43fa77a47c1c8f.pdf
2019-10-23
127
148
10.22067/jls.v52i2.83024
ایران باستان
فرهنگ
شاهنامه فردوسی
طبقات ناصری جوزجانی
غوریان
نجم الدین
گیلانی
gilani@ferdowsi.um.ac.ir
1
دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
ابناثیر، عزالدین. (1386). الکامل فیالتاریخ. بیروت: دار الصادر.
1
ابنحوقل، ابوالقاسم. (1345). صورهالارض. ترجمه جعفر شعار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
2
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1348). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. تهران: انجمن ملی.
3
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. (1368). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
4
ایمانپور، محمدتقی و گیلانی، نجمالدین. (1392). «بررسی تطبییقی سورنای تاریخ با رستم حماسه». مجله مطالعات ایرانی کرمان. دوره 12. شماره24. پاییز و زمستان 1392. صص63- 43.
5
آذرنوش، آذرتاش. (2385). چالش میان فارسی و عربی سدههای نخست. تهران: نشر نی.
6
باسورث، ادموند کلیفورد. (1370). تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
7
بریان، پییر. (1386). تاریخ امپراتوری هخامنشیان (از کورش تا اسکندر). ترجمه مهدی سمسار. تهران: زریاب.
8
بیرونی، ابوریحان. (1363). آثارالباقیه. ترجمه اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.
9
پژواک، عتیقالله. (1345). غوریان. افغانستان: انجمن تاریخ افغانستان.
10
ثروتیان، بهروز. (1350). بررسی فرّ در شاهنامة فردوسی. تبریز: انتشارات کمیته استادان.
11
جوزجانی، منهاج و سراج. (1342). طبقات ناصری. به تصحیح و تحشیه و تعلیق: عبدالحی حبیبی قندهاری. انجمن تاریخ افغانستان: کابل.
12
خواجهنظامالملک طوسی، ابوعلی حسن بن علی. (1394). سیاستنامه(سیرالملوک). به تصحیح عباس اقبال. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
13
دوستخواه، جلیل. (1374). اوستا، گزارش و پژوهش. تهران: مروارید.
14
دهخدا، علیاکبر. (1337). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
15
راشد محصل، محمدتقی. (1382). اوستا: ستایشنامة راستی و پاکی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
16
روشنضمیر، مهدی. (2537). تاریخ سیاسی و نظامی دودمان غوری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17
زرینکوب، عبدالحسین. (1381). نامورنامه. چاپخانه مهارت: تهران.
18
طبری، محمد بن جریر. (1357). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
19
غزالی، امام محمد. (1317). نصیحۀ الملوک. با مقدمه و تصحیح جلال همایی. تهران: چاپخانة مجلس.
20
فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه. بر اساس نسخه چاپ مسکو. تهران: انتشارات پور صایب.
21
فروغی ابری، اصغر. (1391). تاریخ غوریان. تهران: انتشارات سمت.
22
فلاح، غلامعلی. (1385). «رجزخوانی در شاهنامه». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم. س14. شماره 55- 54.
23
کزازی، میرجلالالدین. (1376). نامه باستان. تهران: انتشارات سمت.
24
گزنفون. (1388). کورشنامه. ترجمه رضا مشایخی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
25
گمنام. (1389). تاریخ سیستان. تحقیق ملک الشعرای بهار. تهران: کلالۀ خاور.
26
مختاری، محمد. (1386). حماسه در رمز و راز ملی. قطره: تهران.
27
مسعودی، ابوالحسن علی بنحسین. (1365). التنبیه والإشراف. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
28
ناصرخسرو قبادیانی، ابومعین حمیدالدین. (1388). دیوان اشعار حکیم ناصرخسرو قبادیانی، بر پایه کهنترین نسخۀ خطی. تصیح مجتبی مینوی- مهدی محقّق. تهران: انتشارات دانشکاه تهران.
29
Bosworth, C.E.(1965). "Notes on the pre-Ghaznavid history of eastern Afghanistan", IX, pp. 12-24.
30