دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
آسیب شناسی مقالات حوزة فردوسی و شاهنامه در دهة هفتاد
1
24
FA
مرضیه
خافی
فردوسی مشهد
mkhafi62@yahoo.com
محمّدجعفر
یاحقّی
فردوسی مشهد
mohammadjafaryahaghi@ferdowsi.um.ac.ir
مه دخت
پورخالقی چترودی
فردوسی مشهد
dandelion@ferdowsi.um.ac.ir
محمّد
تقوی
فردوسی مشهد
motaghavi@ferdowsi.um.ac.ir
10.22067/jls.v45i2.18909
نقد و بررسی و آسیب شناسی آثار پژوهشی مربوط به فردوسی و شاهنامه با توجّه به تعداد و حجم زیاد چنین آثاری ضروری است. شاهنامه پژوهی در دهة هفتاد نسبت به سال های پیش از آن شتاب چشمگیری به خود گرفته و مقالات متعدّدی با مضامین متنوّع در مجلاّت مختلف به چاپ رسیده است. در این مقاله به بررسی کیفیّت مقالات دهة هفتاد و برشمردن پاره ای از آسیب های مقالات این دهه از جمله بی توجّهی به پیشینة پژوهش، استفاده از چاپ های نامعتبر شاهنامه، به کارگیری زبان نامناسب، توصیفی و سطحی بودن، تکرار، تحمیل معنا به متن، ناآشنایی با داستان ها و شـخصیّت های شاهنامه و ناهماهنگی عنوان با محـتوا پرداخته ایم.
شاهنامه,فردوسی,مقالات,آسیب شناسی
https://jls.um.ac.ir/article_32282.html
https://jls.um.ac.ir/article_32282_18a05a44e4b05f6a16d5cc762da8f04b.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
مقایسة «رویین تنی و چشم آسیب پذیر اسفندیار» در متن های فارسی میانه (پهلوی) و شاهنامة فردوسی
25
59
FA
اقدس
فاتحی
دانشگاه اصفهان
fatehiaghdas34@gmail.com
طاهره
خوشحال دستجردی
دانشگاه اصفهان
t.khoshhal@yahoo.com
محسن
ابوالقاسمی
دانشگاه تهران
dr.abolghasemi@yahoo.com
10.22067/jls.v45i2.18911
رویینتنی اسفندیار پاکدین و رواج دهندة دین مزدایی که بنابر ادبیات ایران باستان و متنهای پهلوی و شواهد ذکر شده در وِجَر کرد دینی و سپس تأکید بر آن در زند وندیداد، به همت و دُعای اشو زرتشت و تقدیم ناری مقدس به او صورت پذیرفته، دارای ریشهای بنیادین در فرهنگ ایران باستان بوده و زیربنای آن بر اساس منطقِ باورپذیریِ دینی و اندیشههای مزدیسنایی استوار است؛ در هیچ یک از متون اوستایی و پهلوی زردشتی کمترین نشانی ازآسیب پذیری چشم اسفندیار وجود ندارد. رویینتنی اسفندیار نیز در شاهنامه ـ علی رغم آنکه افسانة تیرگز و چشم اسفندیار از جلوة خاصی برخوردار است ـ مورد تردید است. میتوان احتمال داد «داستان آسیبپذیری چشم اسفندیار» از طریق راویان و ناقلان سنتهای شفاهی کهن ماوراءالنهر و خراسان بزرگ و سیستان که محل پرورش داستان های اساطیری و حماسی بود، رواج پیدا کرد و سپس به تدریج با تغییر و تحولات گوناگونی به صورت یک روایت حماسی مدوّن که مجزّا و مستقل از خداینامه بود، انعکاس یافت و مأخذی مورد وثوق و قابل استفاده برای نویسندگان شاهنامههای منثور شد. این داستانِ منفرد به شاهنامة ابومنصوری و سپس از آن طریق و یا به صورت جداگانه در کنار سایر مآخذِ فردوسی به شاهنامه راه یافت.
اسفندیار,رویینتنی,آسیبپذیری,متون پهلوی,شاهنامه
https://jls.um.ac.ir/article_32312.html
https://jls.um.ac.ir/article_32312_491c63ac93574608ac21c20cc5b7588a.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
بازآفرینی اسطورۀ بندهشی و مزدایی آفرینش در داستان ضحاک
61
83
FA
فاطمه
جهانپور
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
fjahanpour@gmail.com
لیلا
حقپرست
فردوسی مشهد
leila_haghparast@yahoo.com
10.22067/jls.v45i2.18913
در این جستار از طریق مقایسة عناصر ساختاری اسطورۀ مزدایی آفرینش با داستان ضحاک از شاهنامه، به اثبات این فرضیه پرداخته شده است که داستان ضحاک در حقیقت الگوبرداری مجددی از اسطورۀ آفرینش است. در راستای این هدف، نخست خلاصهای از اسطورۀ آفرینش در قالب تقسیمبندی سهگانهای روایت و پس از آن با تقسیم داستان ضحاک به سه پارۀ مشخص، این نتیجه مطرح شده است که برشهای سهگانۀ داستان ضحاک بر سه دورۀ سههزارسالۀ مورد بحث قابل تطبیق است و زروان، اهریمن، اورمزد و کنشهای آنها به ترتیب در قالب شخصیتها و کردارهای داستانی جمشید، ضحاک و فریدون بازآفرینی شدهاند.
شاهنامة فردوسی,اسطورۀ آفرینش,اهریمن,اورمزد,ضحاک,فریدون
https://jls.um.ac.ir/article_32338.html
https://jls.um.ac.ir/article_32338_b284d17ce0507d12d17f7334972f1f8b.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
بررسی دلایل اجتماعی تشتّت روایات در بارۀ پادشاهی همای چهرزاد
85
101
FA
روح انگیز
کراچی
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
r_karachi@yahoo.com
10.22067/jls.v45i2.18914
همای چهرزاد به روایت حماسۀ ملی نخستین پادشاـ زن ایرانی است که سرگذشتش آمیزه ای از افسانه، حماسه و تاریخ است. او دختر،همسر و جانشین بهمن اردشیر، پسر اسفندیار و پادشاه ایران بود. حضور همای در نقش پادشاهی و رهبری سیاسی کشور، حضوری غیر متعارف و چالش برانگیز بود. تکثر و اختلاف روایات در مورد او چون ضبط 8 نامِ متفاوت، هویت یکسان پدر و همسر، رها کردن فرزند در رودخانه، یافتن فرزند، اختلاف در پادشاهی و مدت سلطنت و حتی ساختگی بودن شخصیت و پادشاهی او، موضوعی قابل بحث در حماسه، تاریخ و مطالعات زنان ایران است. از این رو در این جستار عامل این پراکندگی آرا و اطلاعات ریشه یابی و با خوانشی نو نقشِ جنسیتی همای و نگرش و واکنش سنتی جامعه به این تغییرِ نقش بیان شده است. در این تحلیل به این نتیجه رسیدهایم که موقعیت اجتماعی همای به عنوان زن ـ پادشا سبب تکثر روایات و رویدادهای زندگی او شده است.
همای چهرزاد,شاهنامه,تاریخ ایران,زن ایرانی,نقش جنسیتی
https://jls.um.ac.ir/article_32367.html
https://jls.um.ac.ir/article_32367_4402227e019fd372b13ff00b9546ae0f.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
بررسی حیله ها و ترفندهای قدیمی در سمک عیار
103
132
FA
یدالله
جلالی پندری
دانشگاه یزد
jalali@yazduni.ac.ir
رقیه
حسینی
hosseini860@gmail.com
10.22067/jls.v45i2.18915
سمک عیار از داستان های شفاهی قدیم فارسی است که کاتبی به نام فرامرزبن خدادبن عبدالله الارجانی آن را از تقریرات صدقه بن ابوالقاسم در اواخر قرن ششم هجری به قید کتابت درآورده است. این کتاب به زندگی و کوشش های عیارانی اختصاص دارد که برخلاف تصوری که از عیاران می رود نه در مقابل حکومت، بلکه در کنار حکومت و برای تحقق اهداف حاکمان و پادشاهان کوشش می کرده اند و برای پیشبرد اهداف خود علاوه بر روشهای معمول به حیله هایی متوسل می شده اندکه نه تنها در قدیم، بلکه امروز نیزدر روشهای جاسوسی و ضدّ جاسوسی کاربرد دارد.در این مقاله، ضمن استقصای حیله های عیاری، به طبقه بندی آنها اقدام شده و پس از توضیح هر مورد شواهدی نیز از کتابهای دیگر که این حیله ها در آنها روایت شده، آمده است.براساس یافته های این پژوهش، بیشترین بسامد این حیله ها به حیله های جنگی اختصاص دارد که آثاری از آنها در شاهنامة فردوسی و کتاب آداب الحرب و الشجاعه نیز آمده است. در کنار حیله های جنگی باید از حیله های دیگر از قبیل استفاده از داروی بیهوشی، نقب بریدن و بوالعجبی کردن یاد کرد. استفاده از حیله های مکتوب از قبیل تقلید خط و یا به تقلّب مهر بر کاغذ زدن نیز در سمک عیار دیده می شود.
سمک عیار,فرامرزبن خدادبن عبدالله الارجانی,حیله های عیاری
https://jls.um.ac.ir/article_32386.html
https://jls.um.ac.ir/article_32386_04826ff1afc4aabf97ddf239e9a4260e.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
2
2013
01
20
بررسی تطبیقی مفهوم «نظم» در فن خطابة یونان و روم باستان و بلاغت اسلامی (با تاکید بر دیدگاه های دیونیزیوس هالیکارناسوسی و عبدالقاهر جرجانی)
133
162
FA
داوود
عمارتی مقدم
فردوسی مشهد
demarati@gmail.com
10.22067/jls.v45i2.18916
مسالة «نظم» یکی از بنیادی ترین مسائل بلاغی در نظام بلاغی یونان و روم باستان و جهان اسلام بوده است. این مقاله به بررسی تطبیقی «نظم» در این دو نظام بلاغی اختصاص دارد و می کوشد شباهت ها و تفاوت های آرای بلاغیان مسلمان و بلاغیان غرب را در مورد این مفهوم روشن کند. برای این منظور، در بخش نخست مقاله به تبیین مسالۀ «نظم» در غرب باستان پرداخته شده و از آن جا که سازوکارهای «نظم» به بهترین شکل در اثر دیونیزیوس هالیکارناسوسی(قرن اول پیش از میلاد) با عنوان درباب نظم ادبی نمود یافته، آرای او را به مثابه نمایندۀ دیدگاه های بلاغیان غرب باستان در نظر گرفته ایم. بخش دوم مقاله به مسالۀ «نظم» در جهان اسلام با تاکید بر آرای عبدالقاهر جرجانی(م.471 ه.ق.)- و بخصوص دلائل الاعجاز فی القرآن- او اختصاص دارد. بنا به ضرورت، به آرای دیگر ادبا و متکلمان مسلمان نیز پرداخته شده است. پس از روشن کردن شباهت ها و تفاوت های آرای جرجانی و دیونیزیوس هالیکارناسوسی، نتیجه گرفته ایم که آن چه جرجانی در باب نظریۀ نظم گفته است، پیش از او به شکلی منسجم تر و عینی تر در آثار بلاغی غرب باستان مطرح بوده و برخی نوآوری های او نیز بیش از آن که به پیشبرد بررسی های ادبی ـ بلاغی یاری رساند، موجبات جمود و ایستایی بلاغت در جهان اسلام را فراهم کرده است.
بلاغت یونان و روم باستان,بلاغت اسلامی,نظریة نظم,عبدالقاهر جرجانی,دیونیزیوس هالیکارناسوسی
https://jls.um.ac.ir/article_32439.html
https://jls.um.ac.ir/article_32439_91e848113bc3d83582fd85305ce30442.pdf