دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
دو جاینام ناشناخته در شاهنامه
1
17
FA
محمّد جعفر
یاحقّی
فردوسی مشهد
ferdows@um.ac.ir
10.22067/jls.v45i4.22926
محققان تا کنون تحقیق چندانی دربارة جای نام های شاهنامه انجام ندادهاند. این درحالی است که ضبط برخی از این جاینامها در دستنویسها و چاپهای شاهنامه پریشان و بیسامان و گاه نادرست است. زیرا نسخهنویسان شاهنامه تقریباً در همۀ دورههااهتمام چندانی برای ضبط صحیح این نامها از خود نشان نداده و گاه آنها را از روی اهمال کاری با نامها یا کلمات مأنوس در روزگار خود جایگزین کردهاند. در این مقاله دربارة دو جای نام «آرچنگ» و «نرآهو/ پی آهو » که در شاهنامه های چاپی و خطی، غلط یا گونه گون ضبط شده، بر اساس نسخه های خطی کهن بحث شده و ضبط صحیح آن مشخص گردیده است. اولی قطعآ بر همان ارچنگان منطقة کلات نادر تطبیق میکند و دومی با تردید باید نام میدانی در مرز زابلستان به توران در افغانستان کنونی باشد.
شاهنامه,دستنویسهای کهن,آرچنگ,نرآهو/ پی آهو
https://jls.um.ac.ir/article_32639.html
https://jls.um.ac.ir/article_32639_fe554bde368ff870ad37ff520f044382.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
اشعار نویافته از انوری در نسخهای کهن
19
43
FA
محسن شریفی صحی
شریفی صحی
پیام نور مشهد
mohsensharifi66@yahoo.com
مهدخت
پورخالقی چترودی
فردوسی مشهد
dandritic2001@yahoo.com
10.22067/jls.v45i4.17193
انوری از شاعران بزرگ ایرانی است که شعر او هم بر شاعران همدورۀ او و هم بر شاعران پس از او تأثیر داشته است. دیوان او تا امروز چندین بار در ایران و هند به چاپ رسیده است که از میان آن ها دو تصحیح که در ایران انجام شده از اقبال عمومی برخوردار شده است. در ایران ابتدا سعید نفیسی به جمع آوری اشعار انوری پرداخت و پس از او محمد تقی مدرس رضوی دیوان انوری را تصحیح کرد. در این جستار به معرفی نسخه ای کهن از دیوان انوری که در کتابخانۀ مجلس موجود است، پرداخته و بر ضرورت تصحیح انتقادی دیوان انوری تأکید کرده ایم. هیچ یک از دو مصحح محترم از این نسخه استفاده نکرده اند. این نسخه که در سال 680 هجری قمری کتابت شده است، حاوی دو غزل، 5 قطعه و 84 رباعی نویافته از انوری است که در چاپ های پیش از این در دیوان انوری وارد نشدهاند.
انوری,سعید نفیسی,محمد تقی مدرس رضوی,نسخۀ خطی مجلس,اشعار نویافته
https://jls.um.ac.ir/article_32668.html
https://jls.um.ac.ir/article_32668_4c2dc65f0f012620c191a2e8a81b0264.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
معرّفی «جواهرنامه» محمّد بن مبارک شاه قزوینی
45
64
FA
سمانه
جعفری
اصفهان
dr.s.jafary@gmail.com
سید علی اصغر
میرباقری فرد
اصفهان
bagheri@ltr.ui.ac.ir
حسین
آقاحسینی
اصفهان
h.aghahosaini@ltr.ui.ac.ir
10.22067/jls.v45i4.22928
«محمّد بن مبارک شاه قزوینی» (و: 966ق.) ملقّب به «حکیم شاه»، حکیم، متکلّم، فیلسوف، مترجم و طبیب حاذق دربار عثمانی است. وی از محضر استادان بزرگی چون «جلالالدین دوانی» و «صدرالدین دشتکی» بهره برده و به سبب تسلّط بر زبانهای فارسی، عربی و ترکی و دسترسی به کتب پیشینیان، توانسته است کتابهای ارزشمندی در علوم مختلف تألیف کند. یکی از این آثار، کتاب فارسی«جواهرنامه» یا «معرفة الجواهر» است که در شرح صفات، انواع، معادن، عیوب، روش نگهداری، طبیعت و خواصّ جواهرات و نیز برخی از احجار تألیف شده است. تا پیش از قرن دهم هجری،جواهرنامههای متعدّدی در جهان اسلام تألیف شده امّا جواهرنامۀ قزوینی ویژگیهایی دارد که آن را از سایر آثار پیش و پس از خود تمایز میبخشد و تحقیق و تدقیق در آن را ضروری میسازد. یکی از این ویژگیها، تنوّع و تعدّد جواهر و احجار معرّفی شده در این کتاب است. استفاده از آثاری که در این علم در حوزههای شرقی و غربی جهان اسلام تألیف شده بود این کتاب را جامع جواهرنامههای پیش از خود ساخته است. ویژگی دیگر جواهرنامۀ قزوینی، سبک نثر آن است؛ بررسی سبک این رساله نشان میدهد که علیرغم دوری مؤلّف از مرکز زبان فارسی، به سبب طبع شاعرانه و ذوق ادبی وی و نیز تسلّط بر آثار بزرگان دورههای پیشین در علوم مختلف، کتاب وی با وجود تأثیر پذیری از زبان عربی از بسیاری از سهوهای لغوی و دستوری و نیز تکلّفات رایج در آن دوره مبرّاست و با سادگی و ایجاز لازم برای یک متن علمی، به خوبی از عهدة انتقال پیام به مخاطب بر آمده است.
محمّد بن مبارک شاه قزوینی,حکیم شاه,جواهرنامه,معرفة الجواهر,سبکشناسی نثر
https://jls.um.ac.ir/article_32699.html
https://jls.um.ac.ir/article_32699_f73388dfdaf67d32e216b8bf218a22e5.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
«کافور فنصور» یا «کافور منثور» پیشنهادی در تصحیح واژهای در شاهنامه
65
89
FA
فرزام
حقیقی
فردوسی مشهد
farzam.haghighi@yahoo.com
10.22067/jls.v45i4.22946
در داستان«یزدگرد شهریار»شاهنامه از نوعی کافور به نام «کافور منثور» یاد شده است که نسخههای خطی و چاپی در ضبط آن اتفاق نظر ندارند. با توجه به زمینۀ فرهنگی داستان، نخست به دنبال این نوع کافور در فرهنگ اسلامی و عربی میگردیم، سپس اطلاعاتی را که در فرهنگهای فارسی در این باره آمده بررسی میکنیم و پس از آن با در نظر گرفتن تصحیفات احتمالی این واژه و با آوردن شواهدی از متون طبی، جغرافیایی و ... و با توجه به منابع تحقیقی، شکلی دیگر از این واژه را پیشنهاد میکنیم.
شاهنامه,کافور,فرهنگهای فارسی,طب کهن,جغرافیای تاریخی,نسخ خطی,تصحیح
https://jls.um.ac.ir/article_32718.html
https://jls.um.ac.ir/article_32718_c598b03b56c9d59382268e47b79a8b08.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
ضرورت بررسی، تحلیل و تصحیح مجدّد بستانالعارفین و تحفةالمریدین
91
110
FA
سعید
بزرگ بیگدلی
تربیت مدرّس تهران
bozorghs@modares.ac.ir
ناصر
نیکوبخت
تربیت مدرس تهران
n_nikoubakht@modares.ac.ir
محمود
عابدی
دانشگاه تربیت معلم تهران
abedy@tmu.ac.ir
تهمینه
عطایی کچویی
دانشگاه تربیت مدرس تهران
tahmineh_atai@yahoo.com
10.22067/jls.v45i4.22947
بستانالعارفین و تحفةالمریدین از متون منثور عرفانی قرن پنجم حوزۀ خراسان است که در میان آثار فارسی برای بسیاری از حکایات و کرامات و اقوال صوفیان منبعی کهن به شمار می آید. افزون بر این، فواید زبانی کتاب نظیر بسیاری از واژههای خاص و وجوه سبکشناختی نثر نزدیک به گفتار قرن پنجم از ارزشهای دیگر این اثر است. بستانالعارفین و تحفة المریدین، به همراه منتخب رونق المجالس و پیوستهایی در سال 1354(ه. ش.) به اهتمام دکتر احمدعلی رجایی بخارایی منتشر شده و اخیراً به چاپ دوم نیز رسیده است. نگارنده در این نوشتار با استفاده از نسخ خطّی شناخته شده و دستیاب بستانالعارفین و نیز دیگر منابع کهن، به بررسی متن چاپی آن پرداخته و نشان داده است که وجود سهوهای گوناگون در متن، ضرورت تصحیح مجدّد آن را بهروشنی تأیید میکند.
بستانالعارفین و تحفة المریدین,نسخ خطّی,تصحیح انتقادی,نثر صوفیه
https://jls.um.ac.ir/article_32737.html
https://jls.um.ac.ir/article_32737_dd00af77c03c8c81022944e04ba024a0.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
نگاهی انتقادی به ترجمه، تصحیح و تحشیۀ چین نامه
111
133
FA
فرانک
جهانگرد
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
fjahangard@yahoo.com
10.22067/jls.v45i4.15570
در کتاب چین نامه که به تازگی تصحیح و حاشیه نویسی شده است، واژههای فارسی فراوانی یافت میشود که در هند تحول معنایی یافته است؛ واژگانی که بدون دانستن معنای آنها در زبان هندی، درک دقیق متن، دشوار و در مواردی ناممکن خواهد بود. با توجه به این که تا کنون فرهنگ جامعی برای آن دسته از لغات فارسی که در هند تحول معنایی یافتهاند نوشته نشده است، برای تصحیح و تحشیۀ این اثر ناگزیر باید از فرهنگ هایی بهره برد که لغاتی از این دست را به صورت پراکنده دربرگرفته اند. در این مقاله این واژگان استخراج، دستهبندی و معنا شده اند. توجه به این دست واژگان علاوه بر این که به مطالعۀ دقیق تر متن کمک خواهد کرد، در بررسی ترجمه و تحشیۀ آن و همچنین بر تصحیح و گزینش نسخۀ اساس نیز تأثیر بسزایی خواهد گذاشت.
چین نامه,تحول معنایی,محمدزمان نقاش,تصحیح,واژگان فارسی در هندی
https://jls.um.ac.ir/article_32758.html
https://jls.um.ac.ir/article_32758_50040f9d8e61767b50381c218806c318.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
طرح متن جامع غزلیات سنایی
135
162
FA
محمد جواد
مهدوی
فردوسی مشهد
mahdavijavad@yahoo.com
مجتبی
مجرد
فردوسی مشهد
mojarrad_mojtaba@yahoo.com
10.22067/jls.v45i4.22949
مقدمۀ مترجمان
«طرح متن جامع غزلیات سنایی» اولین نمونۀ تصحیح یک متن فارسی با استفاده از روشهای رایانهای است. این طرح در سال 2001 میلادی به صورت یک پروژۀ تحقیقاتی در دانشگاه ونیز ایتالیا آغاز شد. مجریان اصلی پروژه خانمها والنتینا زانولا و دانیلا منگینی بودند. زانولا دکتری ایرانشناسی خود را از دانشگاه ناپل ایتالیا با دفاع از رسالهای دربارة سنایی غزنوی دریافت کرده و خانم منگینی نیز با دفاع از رسالۀ دکتری خود با عنوان «فرخی، حافظ، طالب: بررسی مقایسهای بسامد واژگانی» در سال 1992 دکتری ایران شناسی خود را اخذ کرده است.
فکر استفاده از رایانه برای تصحیح متون، از حدود چند دهه قبل در اروپا مطرح و مورد استفاده واقع شد؛ اما استفاده از این روشها در تصحیح متون فارسی برای نخستین بار در این طرح انجام شده است. بنا به پیشنهاد خانم زانولا و با مشاورۀ ایران شناس بزرگ، پروفسور د. بروین ، غزلیات سنایی به عنوان ماده و موضوع اصلی این پروژه مطرح گردید. علاوه بر د. بروین که در پیشبرد این طرح همواره مجریان را راهنمایی میکرده، ریکاردو زیپولی، دیگر ایرانشناس برجستۀ ایتالیایی نیز به مجریان طرح مشاورههایی داده است. این پروژه چندین بار در مراحل مختلف به دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی نیز ارائه گردیده و وی نیز نظریات اصلاحی مفیدی را در این زمینه ارائه کرده است
طرح متن جامع غزلیات سنایی
https://jls.um.ac.ir/article_32793.html
https://jls.um.ac.ir/article_32793_ac87dc30d26f39d97a26339bb652edfe.pdf
دانشگاه فردوسی مشهد
جستارهای نوین ادبی
2783-252X
45
4
2012
05
21
مقالهشناسی تصحیح و متنشناسی در مجلة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد (شمارههای 1 تا 178)
163
176
FA
سید محمد علی
موسوی
فردوسی مشهد
jll@ferdowsi.um.ac.ir
10.22067/jls.v45i4.22950
مقالهشناسی تصحیح و متنشناسی
در مجلة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
(شمارههای 1 تا 178)
https://jls.um.ac.ir/article_32809.html
https://jls.um.ac.ir/article_32809_42f49e747ad71707bf1321c22e48bbe6.pdf