2024-03-28T22:22:32Z
https://jls.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3830
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
تطوّر مفهوم محاکات در نوشتارهای فلسفی ـ اسلامی (با تکیه بر آثار متّی، فارابی، ابن سینا، بغدادی، ابن رشد، خواجه نصیر و قرطاجنی)
سیّد مهدی
زرقانی
محاکات کلمة کلیدی در بوطیقای فلسفی است که عنصر جوهری شعر را تشکیل می دهد. مفهوم این کلمه از زمانی که در نوشتارهای ارسطو مطرح شده تا آن زمان که از طریق متّی بن یونس قنّائی وارد حوزة اسلامی شده و تا زمانی که از زیر دست فلاسفة مسلمان عبور کرده ، پیوسته در حال تغییر بوده است. مقالة حاضر، در صدد است مفهوم کلمه را از طریق بررسی پدیدار شناسانه در نوشتارهای فلسفی حوزة اسلامی بررسی نماید. منابع تحقیق از ترجمة اثر ارسطو توسط متّی بن یونس قُنّائی شروع میشود و به ترتیب به رساله های شعری فارابی، ابن سینا، بغدادی، ابن رشد، خواجه نصیر طوسی و حازم قرطاجنی می رسد. محورهای اصلی بحث در این مقاله عبارت است از: قلمرو معنوی محاکات، وجود تمایز و اشتراک محاکات در هنرها، محاکات در شعر، انواع محاکات شعری، اهداف محاکات شعری، محاکات شعری و قیاسات منطقی، محاکات شعری و صورت های بلاغی، محاکات و مسأله وجود، محاکات شعری و هدف تربیتی ـ اخلاقی شعر. در هر مورد به ترتیب تاریخی، نظریّات چهره های فوق را بررسی کرده ایم. قرطاجنی فیلسوف نیست، امّا از آن جا که نظریّاتش تحت تأثیر ابن سینا و فارابی قرار دارد و در پایان دورة تدوین بوطیقای فلسفی ـ اسلامی ایستاده، اثر او را هم در زمرة این تحقیق گنجاندیم.
کلیدواژه ها: نظریّة شعری فلاسفة مسلمان، بوطیقا، محاکات، شعر، هنر، فیلسوفان مسلمان.
2012
02
20
1
28
https://jls.um.ac.ir/article_29985_c3261e70afab8411495f324b7b573a3b.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
بررسی صور ابهام و عوامل آن در رسائل عرفانی سهروردی
مه دخت
پورخالقی چترودی
شمسی
پارسا
در این جستار صور ابهام و عوامل ایجاد آن را در رسائل عرفانی سهروردی- که از نوع داستانهای رمزی هستند- بررسی کردهایم. از آن جا که بیان عرفانی رمزی از نوع مفاهیم معرفتی است و طریقة تعبیر از آن فقط از طریق الفاظ متشابه ممکن است، سهروردی برای تبیین آن مفاهیم به تمثیل روی آورده است. تمثیلهای رمزی او از روایت داستانی و نماد تشکیل شده و همین غلبة نمادها بر روایت داستانی ایجاد ابهام کرده است. در این مقاله بر اساس تأویلهایی که تا کنون از تمثیلهای سهروردی صورت گرفته، ابهامهای باقی مانده در این تمثیلها و عوامل آن بررسی شده است. نتایج نشان میدهد میزان ابهامات در هر یک از این تمثیلها، اولاً به پیش زمینة فکری و عقیدتی مخاطب و میزان آشنایی او با ذهنیّت و جهانبینی سهروردی و ثانیاً به نوع نمادهای بهکار رفته در تمثیل(اساطیری، شخصی و تکراری بودن نمادها) بستگی دارد. بالاترین سطح ابهام را در رسائل آواز پر جبرئیل، عقل سرخ، فی حقیقة العشق و رسالة الطّیر می توان دید.
کلیدواژه ها: صور ابهام، رسائل عرفانی سهروردی، تمثیل رمزی، نماد.
2012
02
20
29
47
https://jls.um.ac.ir/article_30022_a00d6beefbd5ced10e412a8e0d49c447.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
تأویلی از مفهوم قلم در مثنوی «تحریمةالقلم»
علی حسن
سهراب نژاد
روح الله
یوسفی
یکی از مثنوی های کوتاه سنایی غزنوی، که کمتر مورد توجّه قرار گرفته و صحّت انتساب آن به وی نیز مسلّم است، «تحریمه القلم» است که شاعر در آن به ستایش قلم می پردازد. قلم در ادبیّات فارسی همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده است و شاعران و نویسندگان به ستایش آن پرداخته اند. در ادبیّات عرفانی ما از قلم با تعابیر گوناگونی چون نخستین آفریده، جوهر، عقل، ملک، نور و... یاد شده است. به نظر عرفا نخستین آفریده همان انسان کامل است که باید پس از قوس نزولی در مراتب آفرینش، قوس صعودی را تا رسیدن به مرحلة کمال بپیماید. در این مقاله با تبیین این مسئله با استناد به برخی متون عرفانی و به ویژه کتاب انسان کامل عزیزالدّین نسفی، بیان شده است که قلم در مثنوی تحریمه القلم، با تأویلی می تواند انسان کامل باشد و در واقع سنایی به نوعی کامل ترین آفریده را ستایش کرده است. گویا هدف سنایی از ستایش قلم (انسان کامل) توسّل به آن برای مبارزه با ظاهر سازی و سالوس ورزی زمانه و یافتن راهی برای رسیدن به کمال است. بر این اساس، قلم به بیان مراحلی از سلوک می پردازد و از این جهت این مثنوی، رساله ای کوچک در سیر و سلوک به شمار می آید. ما در این مقاله، نصایح قلم را در چهار عنوان: دعوت به پشیمانی، دعوت به پرهیز از ظاهر سازی و سالوس ورزی، دعوت به تلاش و مجاهدت و دعوت به صداقت دسته بندی کردهایم.
کلیدواژه ها: سنایی، تحریمه القلم، قلم، عقل، انسان کامل.
2012
02
20
49
74
https://jls.um.ac.ir/article_30046_8b4a0914a210b6da47f8e39ec82d1c42.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
بررسی وتحلیل معنای «نقش» در بیتی بحث برانگیز از حافظ
هادی
اکبرزاده
در این جستار به شرح و تفسیر معنای «نقش» در بیت بحث برانگیز:
داده ام باز نظر را به تذروی پرواز بازخواند مگرش نقش و شکاری بکند
از حافظ پرداخته شده است. ابتدا نکاتی که شارحان پیش از این دربارة واژة «نقش» در این بیت آورده اند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بسیاری از شارحان با توجّه به معنایی که سودی از واژة «نقش» به دست داده معنای «نقش» را اصطلاحی در شکار دانسته اند. نگارنده در ردِّ این معنا شواهد بسیاری یافته است و به این نتیجه رسیده که «نقش باز خواندن» در این بیت از حافظ «اثر کسی یا چیزی را درک کردن»، «درک و فهم درست از چیزی» و... است و این واژه در این بیت ارتباطی با شکار ندارد.
کلیدواژه ها: نقش، نقش خواندن، نقش بازخواندن، شکار، پرده، موسیقی، حافظ.
2012
02
20
75
96
https://jls.um.ac.ir/article_30080_14d6171b9fbf5e1ad6098e9d0c4a34ec.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
تفسیر روانشناختی «بوف کور» بر مبنای سبک شناسی تگا
نادر
جهانگیری
ناصر رضا
ارقامی
غلام محمد
فقیری
سبک شناسی تگا رویکردی در سبک شناسی است که از مرز توصیف زبانشناختی و تعبیر معنی شناختی یک اثر می گذرد و به تفسیر روانشناختی و تبیین جامعه شناختی آن می پردازد. این مقاله در صدد است با رویکرد فوق و با استفاده از متغیّرهای نقشی اندیشگانی، بینافردی(زمان و وجه)و متنی(تمهیدات پیوندی) تفسیری روانشناختی از بوف کور ارائه و به این سوال پاسخ دهد که از طریق این متغیّرهای نقشی به چه مشخّصههای سوررئالیستی می توان دست یافت. فرضیّه آن این است که با استفاده از متغیّرهای نقشی فوق می توان برخی مشخّصههای سوررئالیستی مانند ذهنیّت گرایی، درون گرایی، واقعیّت گریزی، سولی لوکی، نگارش خودکار و سیّالیّت ذهن را در این رمان نشان داد. مبنای نظری آن سبک شناسی تگا است که تلفیقی از روش سبک شناسی و دیدگاه تحلیل انتقادی گفتمان است. روش تحقیق، آماری - تحلیلی بوده و تحلیل دادههای آن نیز با روش نمونه گیری خوشهای یک مرحلهای متناسب با حجم نمونه انجام شده است. نتیجه این که بوف کور با توجّه به شواهد زبانی، اثری انتزاعی، ذهنی، واقعیّتگریز و سوررئال است.
کلیدواژه ها: سبک، گفتمان، متغیّر نقشی، توصیف، تفسیر، تبیین، بوف کور.
2012
02
20
97
118
https://jls.um.ac.ir/article_30112_8dd9f0c01ea7bdb0c333c5cfbe7add0d.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کُردی با تکیه بر شاهنامة کُردی
بهروز
چمن آرا
مقالة حاضر با کاوش چند سویه، سعی در تعریف و تحدید منظومههایی حماسی و پهلوانی را دارد که عموماً زیر نام شاهنامة کردی شناخته شدهاند؛ منظومههایی که ریشه در اسطوره دارند و در بر دارندة باورها و پنداشتههای جمعی زاگرس نشینان از بن تاریخ تاکنون هستند. طرح تفاوت بنمایههای اسطورهای در غرب و شرق ایران، محقّق را به کاوش در اندیشه و جهانبینی شاهنامة کردی واداشته است. نتیجة آن به دست آمدن یک طبقهبندی است که تا حدودی به اصالت سنجی قیاسی شاهنامة کردی در تناسب با شاهنامة فردوسی کمک میکند. سپس به ساختار وزنی و زبانی منظومههای کردی اشاره و سعی شده است با ارائة نمونههایی به تبیین مفهوم زبان ادبی کردی-گورانی- بپردازیم. بحث سرچشمههای روایت شاهنامة کردی منجر به ورود به بحث در فرهنگ و ادب شفاهی شده است. در این بخش به چگونگی ظهور دستنویسها در میان شاهنامهخوانان و شیوههای اجرای نقل پرداختهایم. در پایان به این نتیجه رسیدهایم که شاهنامة کردی متنی اصیل و متعلّق به حوزة فرهنگی زاگرس است که بر اثر قرار نگرفتن در گفتمان رسمی ادبی کشور و به تأثیر از تنوّع شدید فرق مذهبی پس از اسلام و آیینهای به جاماندة کهن ایرانی این سرزمین ، دستخوش دگرگونی و دگردیسی شده است
کلیدواژه ها: منظومههای حماسی و پهلوانی، شاهنامة کردی، گورانی، ادب شفاهی، شاهنامة فردوسی.
2012
02
20
119
148
https://jls.um.ac.ir/article_30141_3b54f50c8316d7096c2a63d1b19bd59f.pdf
جستارهای نوین ادبی
جستارهای
1390
44
1
نقد و بررسی تصحیح جدید تاریخ بیهقی
فرامرز
ادینه کلات
سلمان
ساکت
چاپ نخست تصحیح جدید تاریخ بیهقی، اثر ابوالفضل بیهقی، که یکی از پایههای نثر فارسی به شمار میرود، در اواخر سال 1388 خورشیدی، به کوشش آقایان دکتر محمّدجعفر یاحقّی و مهدی سیّدی منتشر شد. پیش از این، استادان بنامی چون ادیب پیشاوری، سعید نفیسی، دکتر قاسم غنی و دکتر علیاکبر فیّاض به تصحیح این اثر برجسته همّت گمارده بودند، امّا تصحیح و پژوهش تازهای که انجام گرفته، از لونی دیگر است؛ چرا که افزون بر مقابلة دقیق نسخ متعدّد و چاپهای کتاب و فراهم کردن تصحیحی انتقادی از آن، بسیاری از کاستیها و مشکلات چاپهای پیشین بر طرف شده و اصالتهای نسخ خطی به متن بازگشته است. همچنین مقدّمة مفصّل، توضیحات فراوان و فهرستهای متنوّع و گستردة کتاب، از امتیازات ویژه و غیرقابل انکار کتاب است. این مقاله بر آن است تا با نقد و بررسی این تصحیح تازه، علاوه بر ذکر مزایا و نقاط قوّت آن، شماری از کاستیها و نیز برخی از پیشنهادهای اصلاحی را مطرح کند.
کلیدواژه ها: تاریخ بیهقی، ابوالفضل بیهقی، تصحیح متن، متنشناسی.
2012
02
20
149
177
https://jls.um.ac.ir/article_30179_c96cdaffa0f5ec09d0d0f0fe00137f14.pdf