بررسی بن‏مایۀ داستانیِ «سرکشی و تباهی» در شاهنامۀ فردوسی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

چکیده

در بررسی‏های انجام‏شده، واحد بن‌مایه‌ایِ سرکشی و تباهی طرحی داستانی را تشکیل می‌دهد که با پوشش بر یازده داستان شاهنامه، میزان 18/3% از داستان‌های شاهنامۀ فردوسی را به خود اختصاص داده است و از این جهت، دهمین پی‌رفت بزرگ شاهنامه به شمار می‌آید. این ساخت داستانی شامل آرامش آغازین، سرکشی پادشاه ، به زوال افتادن او و آرامش پایانی است. مضمون داستانیِ سرکشی و تباهی با پیشینه‌ای بسیار کهن، ریشه در اسطورۀ گناه آغازین داشته، نوعی آیین پادشاهی مقتدرانه در شاهنامه را نیز به نمایش می‌گذارد. آشکارترین جلوۀ تاریخی این نوع پادشاهی، در دورۀ ساسانی دیده‌می‌شود که از فراوانی حضور داستان‌های متأثّر از این ساخت در عصر ساسانی شاهنامه، به خوبی دریافت می‌گردد. به هر تقدیر، کهنگی و گستردگی مضمون اساطیری این ساخت داستانی، از اسطورۀ گناه آغازین، کهن الگویی ساخته که داستان‌های فراوانی را در ادبیّات ملل جهان تحت تأثیر خود قرار داده است.
کلید واژه‌ها: شاهنامه، ساختارگرایی، پی‌رفت، اسطوره، پادشاهی، بن‏مایۀ سرکشی و تباهی

عنوان مقاله [English]

The Study of the Fictional Motifs of “Rebellion & Decline” in Ferdowsi’s Shāhnāmeh

نویسنده [English]

  • Asadollah i Jafari
چکیده [English]

In a structural analysis, the “Rebellion & Decline” theme creates a narrative structure in which eleven stories of Shāhnāmeh – equal to 3.18 per cent of the whole Epic – are included, which makes it the tenth largest sequence of the Shāhnāmeh.
This narrative structure (sequence) consists of initial tranquillity, the king’s rebellion, his decline, and ultimate tranquillity. The epical theme of rebellion and decline is deeply rooted in the myth of the “original sin,” and displays a type of a powerful king. The most apparent historical manifestation of such a reign can be observed in the Sassanid period, which is perceptible from abundance of stories influenced from such a structure in the part of Ferdowsi’s Shāhnāmeh dealing with the Sassanid era.
Considering the spread and antiquity of the myth of “original sin,” as an effective myth in this sequence, we can consider this myth as an archetype, which appears in many stories of world nations’ literatures.

Key words: Shāhnāmeh, Structuralism, Sequence, Myth, Kingdom, Motif of Rebellion & Decline.

CAPTCHA Image