معرّفی «جواهرنامه» محمّد بن مبارک شاه قزوینی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

اصفهان

چکیده

«محمّد بن مبارک شاه قزوینی» (و: 966ق.) ملقّب به «حکیم شاه»، حکیم، متکلّم، فیلسوف، مترجم و طبیب حاذق دربار عثمانی است. وی از محضر استادان بزرگی چون «جلال‌الدین دوانی» و «صدر‌الدین دشتکی» بهره برده و به سبب تسلّط بر زبان‌های فارسی، عربی و ترکی و دسترسی به کتب پیشینیان، توانسته است کتاب‌های ارزشمندی در علوم مختلف تألیف کند. یکی از این آثار، کتاب فارسی«جواهرنامه» یا «معرفة الجواهر» است که در شرح صفات، انواع، معادن، عیوب، روش نگهداری، طبیعت و خواصّ جواهرات و نیز برخی از احجار تألیف شده است. تا پیش از قرن دهم هجری،جواهرنامه‌های متعدّدی در جهان اسلام تألیف شده امّا جواهرنامۀ قزوینی ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر آثار پیش و پس از خود تمایز می‌بخشد و تحقیق و تدقیق در آن را ضروری می‌سازد. یکی از این ویژگی‌ها، تنوّع و تعدّد جواهر و احجار معرّفی شده در این کتاب است. استفاده از آثاری که در این علم در حوزه‌های شرقی و غربی جهان اسلام تألیف شده بود این کتاب را جامع جواهرنامه‌های پیش از خود ساخته است. ویژگی دیگر جواهرنامۀ قزوینی، سبک نثر آن است؛ بررسی سبک این رساله نشان می‌دهد که علی‌رغم دوری مؤلّف از مرکز زبان فارسی، به سبب طبع شاعرانه و ذوق ادبی وی و نیز تسلّط بر آثار بزرگان دوره‌های پیشین در علوم مختلف، کتاب وی با وجود تأثیر پذیری از زبان عربی از بسیاری از سهو‌های لغوی و دستوری و نیز تکلّفات رایج در آن دوره مبرّاست و با سادگی و ایجاز لازم برای یک متن علمی، به خوبی از عهدة انتقال پیام به مخاطب بر آمده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing Mohammad ebn-e Mobarak Shah Ghazvini’s Javahernameh

نویسندگان [English]

  • Samaneh Jafari
  • Sayyed Ali Asghar Mirbagherifard
  • Hoseyn Aghahoseyni
چکیده [English]

Mohammad ebn-e Mobarak Shah Ghazvini (d. 996), known as Hakim Shah, was a sage, orator, philosopher and well-practiced physician in the Ottoman court. He enjoyed the apprenticeship of great masters namely Jalaloddin Davani and Sadroddin Dashtaki. Due to his mastery of Persian, Arabic and Turkish and because of his access to ancient books, he has managed to write books on a variety of sciences. One of these books is called Javahernameh or Ma’refat al- Javaher which deals with describing the nature, attributes, types, mines, defects and preservation methods of jewels as well as some stones. Prior to the tenth century A.H., numerous other works on jewels had been compiled in the Islamic world. However, Ghazvini’s work shows some features which distinguish it from the works preceding and following it. One of these features is the variety of the jewels and stones introduced in addition to the large number of the types referred to in this book. Another feature of this book is its prose style. An investigation into the style of this book reveals that despite its author’s distance from the center of the Persian language and thanks to his poetic nature and literary taste as well as his mastery of the works of great authors in different areas of knowledge preceding him, his book is free from many lexical and syntactic errors and is also devoid of the prevalent sophistication of the time. Adopting the simplicity and brevity necessary for a scientific text, this book has well been able to communicate its message to the readers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad ebn-e Mobarak Shah Ghazvini
  • Hakim Shah
  • Javahernameh
  • Ma’refat al- Javaher
  • prose stylistics
CAPTCHA Image