گفتی و گویی (یک نکتۀ دستوری بر پایۀ بیتی از شاهنامه)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی

چکیده

تمرکز این نوشتار معطوف به یک ویژگی خاصّ شاهنامه است که کمتر اثری از متون زبان فارسی از آن برخوردار است. نسخ فراوان این اثر منبعی گرانبها در تحقیقات دستوری زبان فارسی و مرجعی قابل اطمینان در تصحیح سایر متون فارسی و بالأخص متون همزمان یا اندکی پیش و پس از آن است. در این نوشتار با تکیه بر بیتی از داستان رستم و سهراب، به یک نکتۀ دستوری که تا حال مورد غفلت واقع شده، پرداخته شده است. این نکته، در مورد تمایز کاربرد دو فعل گفتی و گویی است که به عنوان قید تشبیه کاربرد یافته‌اند. بهره‌گیری از ضبط‌های نسخ شاهنامه که حاکی از تقابل نمایان این دو در بیان تشبیه در زمان‌های ماضی و مضارع‌اند، این امکان را فراهم می-آورد که هم در بخش‌های دیگر شاهنامه و هم در سایر متون فارسی همعصر با آن بازنگری صورت گیرد و آن‌گاه که در متون کهن، تشبیهی در هر یک از این دو زمان صورت گرفته، صورت صحیح این دو قید در متن نشانده شود. از آنجا که برای ورود به این بحث بیتی از شاهنامه مورد توجّه قرار گرفته، دو نکتۀ دیگر نیز از این بیت به عنوان درآمد ورود به این بحث، مورد بازنگری قرار گرفته‌اند. بیت مورد نظر در تصحیح خالقی چنین است: *برو (بر او) هر زمان برخروشد همــی/ تو گفتی که در زین بجوشد همی* که به جای آن، این صورت پیشنهاد شده است: *به‌نو هر زمان برخروشد همی/ تو گویی که دریا بجوشد همی*.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

gofti and guyi (A grammatical point based on a verse from the Shahnameh)

نویسنده [English]

  • محمدحسن Jalalian Chaleshtari
Faculty Member, University of Tabriz
چکیده [English]

This article examines a grammatical point from the story of Rostam and Sohrab that has been neglected by Persian text editors, researchers of historical grammar, and lexicographers. This point concerns the distinction between the use of the verbs "guyi" and "gofti," which function as adverbs of simile. By analyzing recordings of Shahnameh manuscripts that clearly differentiate between these verbs when expressing similes or doubts in past and present tenses, it becomes possible to reassess both the other parts of the Shahnameh and contemporary Persian texts. This approach allows for the accurate insertion of these adverbs in the text when similes are made in old texts. The discussion begins with an examination of a verse from the Shahnameh, as presented in Khaleghi's edition. Additionally, two other aspects of this verse are explored to provide context for the discussion. The verse in question in Khaleghi's correction is as follows: bar-u har zamân bar xorušad hami/to gofti ke dar zin bejušdd hami which is corrected to be-now har zamân bar xorušad hami/ to guyi ke daryâ bejušad hami

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh
  • Manuscripts
  • Text Edition
  • Simile Adverbs
CAPTCHA Image

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 16 شهریور 1404
  • تاریخ دریافت: 21 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 05 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1404