کردارشناسی گرشاسپ در گذاراز اسطوره به حماسه و تاریخ

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

چکیده

گرشاسپ از روزگار اوستا تا دوران تدوین متون تاریخی کهن و حماسه های ملّی ایران، مسیری دراز آهنگ را پیموده است. اژدها کشی و دیواوژنی و دیگر کردارهای این پهلوان اساطیر کهن ایرانی، بخش مهمّی از مضامین پهلوانی مندرج در اوستا را تشکیل می دهد، امّا با ورود به قلمرو متون ادب پهلوی، بنا به عللی چون پری کامگی و اهانت به آتش، بخشی از فرّ و فروغ اوستایی خود را از دست داده و در ایران عهد اسلامی نیز در اغلب متون تاریخی و حماسه های ملّی - جز گرشاسپ نامه– رنگ باخته است. در این جستار به توضیح و تبیین کردار شناسی گرشاسپ از اسطوره تا حماسه و تاریخ پرداخته و به این نتیجه رسیده ایم که مهم ترین دلایل این رنگ باختگی و حضور کم رنگ گرشاسپ در حماسه های ملّی و متون تاریخی این است که در گذار از اسطوره به حماسه در شاهنامه و اغلب متون حماسی به سه شخصیّت مستقل (سام، نریمان و گرشاسپ) تبدیل و برخی داستان-های رستم جایگزین اساطیر گرشاسپی شده است. بعلاوه سیمای گناهکارانۀ گرشاسپ (پری کامگی، اهانت به آتش مقدّس و خوارداشت آیین مزدیسنا) در برخی متون پهلوی، جهان پهلوانی دربار ضحّاک در گرشاسپ نامه و برخی متون تاریخی، و تلاش فردوسی برای جاودانه کردن رستم به عنوان جهان پهلوان و نگهداشت نظم و وحدت داستانی شاهنامه، از دلایل مهمّ این رنگ باختگی است.
کلیدواژه‌ها: گرشاسپ، کردارشناسی، اسطوره، حماسه، اوستا، متون تاریخی.

عنوان مقاله [English]

Behavioural Analysis of Garshasp's Myth from Epic to History

نویسندگان [English]

  • Mahdokht Pour khaleghi Chatroudi
  • Mohammad Reza Rashed Mohassel
  • Naghib Naghib Naghavi
  • Hamid Tabasi
چکیده [English]

Garshasp has peregrinated an agelong path from Avesta epoch to the time of preparation of old historical context and Iran’s national epic. Garshasp, who is the unique hero of Iran’s old mythology, that his brave acts, such as killing the Dragon and ogre lobbing are important parts of the heroic themes included in the Avesta, through the advent of Pahlavi literary context because of reasons such as fairies deception and outrage against fire, has lost a part of his honour and Avesta's shining. In frequently historical context and national epic in the Islamic epoch of Iran, except for Garshasbnameh – it has disappeared due to the neglect of Garshasp's myth by the formulators of deity books, priest’s shrug which affected Esfandiar's closeness to Sam's family, Garshasp’s athletics in Zahhak's crown, etc. In this paper we try to explain and determine the quality of the event.

Key words: Garshasp, behavioural analysis, myth, epic, Avesta, historical context.

CAPTCHA Image