تفاوت حبسیه های کلاسیک و معاصر در بازنمایی با تکیه بر شعر مسعود سعد و فرخی یزدی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

• مهیلا رضایی فومنی ¹
• حسام ضیایی ²
• مهرعلی یزدان پناه ³

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی قائم‌شهر

² استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی قائم‌شهر

³ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی قائم‌شهر

10.22067/jls.2023.83276.1456

چکیده

اگرچه مفهوم حبسیه یا زندان سروده‌ها، می‌تواند به‌عنوان یک ژانر ادبی در طبقه‌بندی موضوعی و سبکی اشعار شاعران، راهگشا باشد، اما مسئلۀ وحدت ژانر، تجلی جامعه‌شناختی و گفتمانی حبسیه‌ها را پنهان می‌کند. از این‌رو، به‌جای سبک‌شناسی، که به دنبال ترسیم فضاهای یکپارچه از سیطرۀ یک اندیشه است، با تحلیل گفتمان دقیق‌تر می‌توان گسست‌های تاریخی یک ژانر را نشان داد. این مقاله با رویکرد تبارشناختی و با تأکید بر نظریۀ «امر خیالی» لکان و «جماعت‌های تصوری» آندرسن نشان می‌دهد که حبسیه‌های معاصر از همان جماعت تصوری و امر خیالی پیروی نمی‌کنند که درحبسیه‌های کلاسیک حاکم بوده است. خیال مشترکی که مسعود سعد به آن ارجاع می‌دهد، مشیت‌مدار، قدسی و عمودی است؛ در حالی که تخیّل جمعی فرخی یزدی، افقی و در سطح زمین است؛ به همین دلیل مسعود سعد برای رهایی، به ستارگان و تصمیم محتوم تقدیر نگاه می‌کند و فرخی به زمین و آگاهی و قیام مردم. به همین دلیل مفاهیم و استعارات مسعود سعد، معطوف به حفظ وضع موجود است و استعارات و مفاهیم فرخی یزدی معطوف به انقلاب.

کلیدواژه‌ها

• حبسیه
• مسعود سعد
• فرخی یزدی
• گفتمان
• جماعت‌های تصوری

20.1001.1.20087187.1402.56.2.5.3

موضوعات

• تتبعات ادبی

---

عنوان مقاله [English]

The Difference between Classical and Contemporary Habsyeh (Prison Poetry) in the Representation of Imagined Communities based on the Poetry of Masud Sa'd Salman and Farrokhi Yazdi

نویسندگان [English]

• Mohila Rezaei fomani ¹
• Hesam Ziaee ²
• Mehrali Yazdanpanah ³

¹ PhD Candidate in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Ghaemshahr Branch, Ghaemshahr, Iran

² Assistant Professor in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Ghaemshahr Branch, Ghaemshahr, Iran

³ Associate Professor in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Ghaemshahr Branch, Ghaemshahr, Iran

چکیده [English]

Although the concept of Habsyeh (prison poetry) can serve as a literary genre in the thematic and stylistic classification of poems, the issue of genre unity conceals the sociological and discourse manifestation of Habsyeh. Therefore, instead of stylistics that seeks to depict integrated spaces under the control of one thought, with more precise discourse analysis, the historical layers of a genre can be seen. The present study, with a genealogical approach and with an emphasis on Lacan's theory of imaginary and Anderson's imagined communities, shows that contemporary Habsyeh poetries do not follow the same imagined community and imaginary that prevailed in classical Habsyeh poetries. The common imagination that Masud Sa'd Salman refers to is vertical, holy and providence; while Farrokhi Yazdi's collective imagination is horizontal and at ground level; therefore, Masud Sa'd Salman looks to the stars and the inevitable decision of fate for liberation, and Farrokhi looks to the earth and people's awareness and uprising. For this reason, Masud Sa'd Salman's concepts and metaphors aimed to preserve the existing status, while Farrokhi Yazdi aimed at revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

• Habsyeh (Prison Poetry)
• Masud Sa'd Salman
• Farrokhi Yazdi
• Discourse
• Rhetoric
• Imagined Communities

مراجع

آندرسن، بندیکت. (1393). جماعت‌‌های تصوری. ترجمۀ محمد محمدی. چ اول. تهران: رخداد نو.

احمدی، بابک. (1391). از نشانه‌‌های تصویری تا متن. چ یازدهم. تهران: مرکز.

ـــــــــــــــ . (1377). معمّای مدرنیته. تهران: نشر مرکز.

ـــــــــــــــ . (1389). موسیقی‌‌شناسی: فرهنگ تحلیلی مفاهیم. چ اول. تهران: مرکز.

آنتونی و انتونیادس. (1386). بوطیقای معماری. آفرینش در معماری. ج 1. ترجمۀ احمد رضا آی. تهران: سروش

اونز، دیلن. (1386). فرهنگ مقدماتی اصطلاحات روان‌‌کاوی لکانی. تهران: گام نو.

باشلار، گاستون. (1362). روانکاوی آتش. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: توس.

براهنی، رضا. (1371) طلا در مس (در شعر و شاعری). جلد اول. چ اول. تهران: ناشر مؤلف.

دورکیم، امیل. (1383). صور بنیانی حیات دینی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: مرکز.

رفیعی مقدم، هما، رحمان مشتاق‌‌مهر. (1397). «تحلیل گفتمان انتقادی زندان در دو زیست‌‌جهان کلاسیک و مدرن با تکیه بر حبسیه‌های مسعود سعد، فرخی و محمدتقی بهار». کاوش‌‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی. دورۀ 19. شمارۀ 38. صص 129‑160.

رضایی فومنی، مهیلاو ضیایی، حسام و یزدان‌‌پناه، مهرعلی. (1400). «ظهور سوژۀ سیاسی و پدیدار شدن زیبایی‌‌شناسی زندان با تأکید بر شعر شاملو». مجلۀ نقد و نظریۀ ادبی. سال ششم. ش 12. صص 166 ـ 143.

سومیالا، یوهان. (1400). رسانه و آیین، مرگ، جماعت‌‌ و زندگی روزمره. ترجمۀ نسیم خواجه‌‌زاده. تهران: ثالث.

فتوحی محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.

فرخی یزدی، میرزا محمد. (1360) دیوان اشعار. به کوشش حسین مکی. تهران: جاودان.

فوکو، میشل. (1392). دیرینه‌‌شناسی دانش. ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.

مریدی، محمدرضا. (1397). گفتمان‌‌های فرهنگی و جریان‌‌های هنری ایران. تهران: دانشگاه هنر.

مسعود سعد. (1364). دیوان. تصحیح مهدی نوریان. اصفهان: کمال.

 میرزایی، حسین. (1398). انسان‌‌شناسی فرهنگی عواطف: عشق و خشم تا ترس و شرم. در کتاب عواطف در جامعه و فرهنگ ایرانی. گردآورنده و ویراستار علمی محمدسعید ذکایی. چ اول. تهران: انتشارات آگاه.

هومر، شون. (1388). ژاک لاکان. ترجمۀ محمدعلی جعفری و محمدابراهیم طاهائی. تهران: ققنوس.

Campbell, K. K., & Huxman, S. S. (1982). The rhetorical act. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company

Henry,J. (1936) The Linguistic Expression of Emotion. American anthropologist. No.38.

Murfin, Ross and Ray, Supryia (1997) The Bedford Glossary of Critical and Literary Terms, Boston: Bedford Bookss.