بررسی شیوه‌های بازنمایی اندیشه‌های «امانوئل لویناس» در رمان «موصل، بدون پریچهر» از حسین قسّامی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

رمان یکی از مهم‌ترین قالب‌های آفرینش اثر ادبی است که واجد ظرفیت‌های ویژه‌ای است. نویسندۀ رمان می‌تواند با استفاده از ابزار زبان و بهره‌گیری از تخیل، جهانی ساختگی براساس عناصر موجود در جهان واقعیت پدید آورد و طی آن به تشریح ایده‌های خود بپردازد. دراین‌میان مفاهیم فلسفی نیز جایگاه خاصی دارند؛ به‌طوری‌که گاه قالب رمان در خدمت بیان اندیشه‌های فلسفی قرار می‌گیرد و نویسندۀ آن تلاش می‌کند تا گزاره‌های خشک فلسفی را در هیأتی پذیرفتنی‌تر به مخاطبان ارائه نماید. ظرافت امر هم در همین نکته نهفته است که به‌جای بیان مستقیم گزاره‌های فلسفی، باید آنها را طی متن روایی به نمایش گذاشت. در میان پدیدآورندگان آثار داستانی معاصر فارسی، حسین قسّامی نویسنده‌ای است که در نوشته‌هایش به مفاهیم فلسفی توجه ویژه‌ای نشان می‌دهد. رمان «موصل، بدون پریچهر» آخرین اثر این نویسندۀ جوان است، که طی آن به تشریح اندیشه‌های امانوئل لویناس، فیلسوف نام‌آشنای معاصر، پرداخته است. در باب اهمیت آرای این فیلسوف، همین‌بس که بسیاری او را به دلیل توجه به «دیگری»، پایه‌گذار نظامی فلسفی‑اخلاقی دانسته‌اند که می‌تواند پایه‌های سست اخلاق در جهان معاصر را بازسازی کند. لویناس با طرح مفاهیمی همچون «دیگری نامتناهی» و نقش آن در تعیین حدود «سوبژکتیویته» افراد و موضوع «مسئولیت بی‌نهایتِ» انسان در قبال دیگری، زیستن اخلاقی را درگرو توجه به این مفاهیم دانسته است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده، تلاش شده است تا شیوه‌های بازنمایی اندیشه‌های این فیلسوف در رمان یادشده بررسی شود. نتایج نشان می‌دهد که قسّامی با پرداخت شخصیت «پریچهر» و موضوع فقدان او و همچنین جستجوی بی‌سرانجام شخصیت «آرمان» برای یافتن این معشوق گمشده، به شکل غیرمستقیم موضوع «دیگری» با ویژگی‌هایی همچون «عدم‌تناهی» و «غیریت» را بازنمایی کرده است. علاوه‌بر‌این بیان نمادین، در اثنای روایت آموزه‌های اساسی لویناس همچون «مسئولیت» و «چهره»، هم در کنش‌های داستانی و هم گفتگوهای شخصیت‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exploring the Representation of the Thoughts of Emmanuel Levinas in the Philosophical Novel Mosul, Without Parichehr by Hossein Ghassami

نویسنده [English]

  • Ayoob Moradi
Associate Professor at Payam Noor University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Novel is one of the most important forms of creating a literary work that has special capacities. Using language and imagination, authors of novel can create a fictional world based on the elements in the real world and explain their ideas through it. Among these, philosophical concepts have a special status, in such a way that sometimes the format of the novel is used to express philosophical thoughts and the author tries to present hard philosophical statements to the audience in a more acceptable manner. The point is that instead of expressing philosophical ideas directly, he should express them in a narrative text. Among the creators of contemporary Persian fiction, Hossein Ghassami is a writer who pays special attention to philosophical concepts in his writings. The novel Mosul, Without Parichehr is the author's latest work, in which he describes Levinas's thoughts. Concerning the importance of this philosopher's views, many have regarded him as the founder of a philosophical-moral system that could rebuild the weak foundations of morality in the contemporary world because of his attention to the “Other”. By proposing concepts such as "infinite other" and its role in determining the limits of "subjectivity" and the subject of "infinite responsibility" of man to another, Levinas has considered moral life dependent on paying attention to these concepts. This resaerch took a descriptive-analytical method to study the ways of representing the thoughts of this philosopher in the mentioned novel. The results show that Ghassami indirectly represented the subject of the "Other" with characteristics such as "Infinity" and “Otherness" by paying attention to the character of "Parichehr" and the subject of his absence, as well as the endless search for the character of "Arman" to find this lost lover. In addition to this symbolic expression, Levinas's basic teachings such as "responsibility" and "face" have been considered in both narrative actions and character dialogues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophical Novel
  • Emmanuel Levinas
  • Other
  • Responsibility
  • Hossein Ghassami
ابراهیم‌زاده، عیسی. (1392). فلسفۀ تربیت. تهران: دانشگاه پیام نور.
بنایی جهرمی، مهدی. (1393). «لویناس و سوبژکتیویتۀ اخلاقی»، غرب‌شناسی بنیادی. سال 5. شمارۀ 2. صص 36-21.
بووی، آندره. (1394). زیبایی‌شناسی و ذهنیت: از کانت تا نیچه. ترجمۀ فریبرز مجیدی. تهران: فرهنگستان هنر.
خبازی کُناری، مهدی و صفا سبطی. (1395). «مسئولیت در برابر مرگ دیگری: بنیاد سوژه در فلسفۀ لویناس». غرب‌شناسی بنیادی. سال 7. شمارۀ 2. صص 22-1.
دکارت، رنه. (1384). تأملات در فلسفۀ اولی. ترجمۀ احمد احمدی. تهران: سمت.
دیویس، کالین. (1386). درآمدی بر اندیشۀ لویناس. ترجمۀ مسعود علیا. تهران: حکمت.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1381). فلسفۀ آموزش‌وپرورش. تهران: امیرکبیر.
شمیسا، سیروس. (1380). سبک‌شناسی شعر. تهران: فردوس.
ضیمران، محمد. (1396). میشل فوکو: دانش و قدرت. تهران: هرمس.
قسامی، حسین. (1400). موصل، بدون پریچهر. تهران: چشمه.
کاویانی، سعیده؛ صافیان، محمدجواد. (1395). «لویناس، فیلسوف دیگری». پژوهش‌های علوم انسانی نقش‌جهان. شمارۀ 9. صص 26-17.
کوندرا، میلان. (1383). هنر رمان. ترجمۀ پرویز همایون‌پور. تهران: قطره.
لچت، جان. (1378). پنجاه متفکر بزرگ معاصر: از ساختارگرایی تا پسامدرنیته. ترجمۀ محسن حکیمی. تهران: چشمه.
لویناس، امانوئل. (1387). اخلاق و نامتناهی: گفتگوهای امانوئل لویناس و فیلیپ نمو. ترجمۀ مراد فرهادپور و صالح نجفی. تهران: رخداد نو.
هاشمی، محمدمنصور. (1392). «رمان و فلسفه». بخارا. شمارۀ 93. صص 90-74.
Kristeva, Julia. (1941). In the beginning was love, trans. Arthur Goldman, New York, Columbia university press.
Levinas, Emmanuel. (2011). Totality and infinity, tans by Alphonso Lingis, Duquense University press, Pennsylvania.
Levinas, Emmanuel. (1998). Otherwise than being or beyond Essence, trans by Alphonso Lingis, Duquense University press, Pennsylvania.
Morgan, L. Michael. (2007). Discovering Levinas, Cambridge University press, Cambridge
CAPTCHA Image