تحلیل نقش نمادین اسطورة آب و نمودهای آن در شاهنامة فردوسیبر اساس روش نقد اسطوره ای

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

چکیده

نقد اسطوره شناختی یا کهن الگویی، رویکردی تلفیقی و میان رشته ای است که بر پایة مطالعات علومی چون روان شناسی، انسان شناسی، تاریخ ادیان و تاریخ تمّدن، به تحلیل متون ادبی می پردازد. در این جستار، با این دیدگاه، نقش تصویر کهن الگویی آب در اسطورة آفرینش و رموز منتجّ از آن در بافت باورهای اساطیری، با محوریّت شاهنامة فردوسی، مورد بررسی قرار گرفته است.
اسطورة آب به عنوان یکی از عناصر متضادّ چهارگانة تشکیل دهندة جهان مادّی در اساطیر، بر مبنای ضدّیّت جوهری و وحدت نهایی میان این عناصر، صاحب نقشهایی شده است که در اساطیر جهان و از جمله شاهنامة فردوسی عمومیّت دارد. نقشهای نمادین اسطورة آب را در اساطیر می توان در سه بخش اصلی تقسیم بندی کرد:
1- اسطورة آب در فرهنگهای متفاوت بشری، نمادی از آغاز مرحلة آفرینش مادّی و حرکت چرخة زندگی در ساختار کیهانی بوده است. این نقش در خلق اولیة جهان از آب و پایان نمادین حیات در آن، جلوه گر شده است.
2- اسطورة آب مظهر جاودانگی و تداوم حیات مادّی است. این نقش در اسطورة آب حیات و آب درمان بخش، نمادینه شده است.
3- سومین نقش آب در اساطیر، در اسطورة گذر از آب (آزمون آب) و شستشوی نمادین توسّط آن (اسطورة تعمید) جلوه گر شده است که به عنوان آزمونی از مادّه برای پالایش روح، عبور از مرحلة کهن و ورود به مرحلة متعالی جدید را در قالب کهن الگوی مرگ و تولّد دوباره، نمادینه می کند.
کلید واژه ها: آب، اسطوره، عناصر اربعه، نقد اسطوره ای (کهن الگویی)، کهن الگو، یونگ، شاهنامه.

عنوان مقاله [English]

An interpretation of the symbolic function of Water Myth and itsmanifestations in Firdowsi’s Shahname based on mythological criticism

نویسندگان [English]

  • Farzad Ghaemi
  • Abolghasem Ghavam
  • mohammad Yahaghi
چکیده [English]

Mythological or archetypical criticism is an interdisciplinary approach which analyzes the literary text based on the findings of such sciences like psychology, anthropology, history of religion and history of civilization. In the present paper, the writers have studied the function of the aqueous archetype image in the myth of creation and the resulting mysteries in the context of mythological doctrines centered around Ferdowsi’s Shahnameh (Epic of Kings). Water myth, as one of the four contradictory elements forming the mythological material world, has assumed certain roles and is a common phenomenon in the world myths and Shahnameh. The symbolic functions of the water myth have been divided into three parts:
1. In different human cultures, the aqueous myth is a symbol of the beginning of material creation and life cycle in the universe. This function is symbolized in the primal creation of the world out of water and its symbolic end in it.
2. Water Myth is the main symbol of eternity and continuity of material life. This function is symbolized in the "life-sustaining water" and "the healing water".
3. The third function of Water Myth is manifested in the myth of passage through water (water test) and symbolic washing by it (baptism myth); this is used as a test for the human catharsis, passage from a former stage into a new, exalted stage symbolized as the archetype of death and rebirth.

Keywords: Water Myth, Four Elements, Mythological Criticism (Archetypical criticism), Archetype, Jung, Shahnameh

CAPTCHA Image