قرآن درست کردن (تأملی بر بیتی از سعدی شیرازی)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشگاه بجنورد

چکیده

ادبیات پارسی سرشار از ستایش مقام و منزلت پیامبر اکرم (ص) است. یکی از معروف‌ترین نعت‌های نبوی، در دیباچۀ بوستان سعدی رقم خورده است. ابیات این بخش، شهرت فراوانی یافته و به‌مرور زبانزد خاص و عام گردیده است. یکی از بیت‌های مشهور این ستایش‌نامه، بیت:
یتیمی که ناکرده قرآن درست               کتبخانۀ چند ملت بشست
است. عموم شارحان و مفسران بوستان در توضیح این بیت، عبارت «قرآن درست ناکردن» را به «تمام نشدن وحی» تعبیر کرده ‌اند. این در حالی است که اصطلاح مذکور، در حوزۀ کتابت و تدوین قرآن کاربرد داشته است. ما در این نوشته می‌کوشیم با بررسی دقیق نظرات شارحان، به واکاوی اصطلاح «قرآن درست کردن» در دست‌نویس‌ها و متون فارسی بپردازیم و از این رهگذر معنای دقیق بیت را- که عموم شارحان بوستان بدان عنایتی نداشته ‌اند- تبیین کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Creating the Quran (Reflection on a Couplet of Sa'di Shirazi)

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mojarrad
university of Bojnord
چکیده [English]

Extended Abstract

Introduction

Sa'di Shirazi is one of the most prominent poets of classical Persian language and literature. For many centuries, his Boustan and Golestan were taught to children at schools and now they are considered as important sources of Persian literature. One of the most frequent Persian literary themes is the praise of the Prophet Muhammad. At the beginning of Sa'di Boustan, Prophet of Islam praised beautifully. This section is very famous in Persian literature. One of the famous couplets of this section is:
یتیمی که ناکرده قرآن درست             کتبخانۀ چند ملت بشست

Orphan, whose uncreated Koran soundly
Effaced so many confessions’ libraries (Wickn’s translation)
This article tries to provide a new meaning for this couplet based on the use of the "creating the Quran" in Persian texts.


Review of Literature

Various books and articles have been written on the interpretation of Sa'di's poetry so far. Some of these interpretations explain only part of Sa'di's poetry and others have explained his Golestan or Boustan as a whole. In this article we focus on just one couplet of Sa'di. Earlier commentators have described this couplet, but they generally committed an error. As far as we have searched, so far no one has specifically explained this couplet. Sadi's classical commentators as well as our contemporary commentators, such as Sodi, Sorori, Hansavi, Tikchand and Chalendari, Khazayli, Yousofi and Anzabi Nejad, they did not interpret the cuoplet correctly.
 
 

Method

In the first step, various forms of this couplet are examined based on Boustan manuscripts. Then the old and new descriptions of Sa'di's Boustan are reviewed, and the different views on this couplet are being criticized. In the end, according to some texts published in Farsi, a new meaning of the couplet is presented which will solve its semantic problems.

Results and Discussion

To understand the exact and precise meaning of Persian classical poetry, we must examine linguistic, syntactic, semantic, and cultural aspects. At first, the Sadi's poetry was reviewed linguistically.
The results of the reviews showed that the phrase "creating the Quran" has been used in ancient Persian texts. Exploring syntactics part also showed that the subject of this statement is the Prophet. Therefore, syntactically, it should read the couplet: Orphan, whose uncreated Koran soundly effaced so many confessions’ libraries. Most of the old and new commentators have made a mistake here because they supposed that making the Quran means revelation.
Here a syntax error has caused a semantic error. Boustan commentators have supposed that the meaning of "creating the Qur'an" is the end of revelation; but we know that the revelation continued until the death of the Prophet. So, in the final stage, we go to the cultural aspects of couplet. Historical reports show that the Qur'an has not been compiled until the Prophet was alive. Based on cultural, syntactic, semantic, and linguistic support, we can now understand the meaning of the couplet. Sa'di says that the Prophet, while had not yet compiled the Qur'an, removes the books of other religions.

Conclusion

The old and new commentators of Sa'di's Boustan have been slipped into the description of this couplet. They assume the phrase "not creating Qur'an" in Sa'di's poetry means "the revelation is not over", but textual evidences show that it means that the Prophet still did not write the Qur'an as a book. This new meaning is based on evidence from the oldest Persian manuscripts and corresponds to the historical issues related to the early Islamic era; moreover, based on the new interpretation, the semantic problems of the couplet are also completely solved.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saadi
  • Bostan
  • Prophet
  • Compilation of the Quran
ابیاری، ابراهیم. (1405 ق.). الموسوعة القرآنیة. بی‌جا: الموسسة سجل العرب.
بغدادی، اسماعیل. (1339 ق.). ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
تیکچند بهار. (1891 م.). بهار بوستان: شرح بوستان سعدی. لکنهو: مطبع منشی نولکشور.
چالندری، سید علیم الله حسینی. (1236 ق.). انهار الاسرار: شرح بوستان سعدی. دست‌نویس شمارۀ 5-15398 کتابخانۀ ملی ایران. مورخ ظهر روز یکشنبه 1236 به خط عبدالرحیم ولد میان‌محمد ‌فاضل.
حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله خوافی. (1375 ش.). جغرافیای حافظ ابرو. مقدمه، تصحیح و تحقیق صادق سجادی. تهران: میراث مکتوب.
حسنی لکنهوی، عبدالحی بن فخرالدین. (1382 ق.). نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر. حیدرآباد: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
خزائلی، محمد. (1353 ش.). شرح بوستان. تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.
رامیار، محمود. (1362 ش.). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
سجستانی، ابوبکر بن ابی داود. (2002 م.). کتاب المصاحف. حققه و علق علیه محمد بن عبده. قاهره: الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر.
سروری، مصطفی بن شعبان. (970 ق.). شرح بوستان. دست‌نویس شماره 247578 محفوظ در کتابخانه ملی ایران. مورخ 23 صفر 970.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (1318 ق.). بوستان. به اهتمام جناب مستطاب قاضی عبدالکریم بن قاضی نور محمد صاحب مرحوم پلبندری. بمبئی: مطبع گلزار حَسَنی.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384 ش.). بوستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (1378 ش.). بوستان. شرح و گزارش از دکتر رضا انزابی نژاد و دکتر سعید قره‌بگلو. تهران: جامی.
سودی، محمد. (1352 ش.). شرح سودی بر بوستان سعدی. ترجمه و تحشیه و تهیه متن انتقادی از دکتر اکبر بهروز. تبریز: کتابفروشی حقیقت.
کریمی‌نیا، مرتضی. (1396 ش.). «کهن‌ترین مکتوب تاریخ‌دار فارسی: دست‌نوشتی فارسی از احمد بن ابی القاسم خیقانی در قرن سوم». آینه میراث. دوره 15. شماره 61. صص 9- 26.
مشار، خان‌بابا. (1340 ش.). مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون. بی‌جا: بی‌نا.
هانسوی، عبدالواسع حسینی. (بی‌تا). شرح بوستان. دست‌نویس شمارۀ 27161 محفوظ کتابخانه ملی ایران.
CAPTCHA Image