مقایسۀ دو تحریر از انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

• سجاد زهتاب سدهی ¹
• سلمان ساکت ²
• محمد جعفر یاحقی ³

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

10.22067/jls.2023.83898.1484

چکیده

انیس‌الطالبین و عدةالسالکین از کتب عرفانی مهم قرن هشتم است که در شرح مقامات و اقوال خواجه بهاءالدین محمد نقشبند، بنیان‌گذار سلسلۀ نقشبندیه، اندکی پس از درگذشت او به رشتۀ تحریر درآمده است و با فاصلۀ کمی پس از تألیف، تلخیصی از آن، صورت گرفته است. این مقاله بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا از این اثر تحریری مختصر فراهم آمده است. ازآنجاکه متن مفصل انیس‌الطالبین به چاپ رسیده ولی متن مختصر آن هنوز منتشر نشده است، نگارندگان پیش از چاپ متن مختصر، بر اساس نسخ خطی موجود از آن و نیز متن چاپی تحریر مفصل، به مقایسۀ آن‌ها پرداخته‌ و کوشیده‌اند تا تفاوت‌های دو تحریر انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین را نشان دهند. در پژوهش حاضر نخست به جایگاه مؤلف و اثر پرداخته شده و پس از آن با به دست دادن نمونه‌های متنی و جداول مقایسه‌ای، تفاوت این دو تحریر از جنبه‌های مختلف بررسی شده است. نتیجۀ بررسی دو تحریر این است که متن مختصر صرفاً، تلخیصی از متن اصلی نیست؛ بلکه مؤلف تحریر مختصر با کاستن و افزودن و تغییر در عبارات، جملات و حکایات کتاب، تألیف مستقلی از این اثر فراهم آورده است. ازاین‌رو تصحیح، انتشار و پژوهش دربارۀ تحریر مختصر به‌مثابۀ اثری مستقل ضروری است.

کلیدواژه‌ها

• انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین
• تحریر مفصل
• تحریر مختصر
• نسخه‌شناسی

موضوعات

• تصحیح نسخه

---

عنوان مقاله [English]

Comparing Two Versions of Anis al-Talebin and Oddat al-Salekin

نویسندگان [English]

• Sajad Zehtab Sedehi ¹
• Salman Saket ²
• Mohammad Jafar Yahaghi ³

¹ PhD Candidate in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² Assistant Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

³ Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Anis al-Talebin and Oddah al-Salekin is a precious book written in Persian, but has not been corrected so far. Its value lies in the fact that its writer was a direct student of Khajeh Baha’ al-Din, the establisher of Naqshbandiyeh dynasty. This study examined this book in detail and the concise book of Khajeh Mohammad Parsa. It compared the linguistic and literary features of the two books. This study examined the differenced under four titles: 1. Deletion; 2. Addition; 3. Transposition; 4. Changes and differences in recording words. It showed that the significance of the concise text and examining on is plural: 1) The text is the first one that deals with the life of Khajeh Baha al-Din, the founder of the Naqshbandiyeh, and the author himself closely and directly saw the life of Khajeh Baha al-Din; 2) This work is important in terms of linguistic, literary, historical and social values; 3) The concise version is an independent of the detailed version, so it deserves to be examined as an independent work and be corrected.

کلیدواژه‌ها [English]

• Anis al-Talebin and Odat al-Salekin
• Complete Version
• Condense Version
• Codicology

مراجع

آقاحسینی، ح.، و یلمه‌ها، ا. (1392). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین از کیست؟. مطالعات عرفانی، ۱۷(۱) ۵-۲۰.

بخاری، ص. (1371). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین. تصحیح خلیل ابراهیم صاری اوغلی، به کوشش توفیق سبحانی. سازمان انتشارات کیهان.

بشری، ج. (1398). دستنویسی پراهمیّت از انیس‌الطالبین و ارتباط آن با دهخدا. میراث شهاب، 25(۹۶)، ۸۹-۱۰۲.

بهار، م. ت. (1386)، سبک‌شناسی. امیرکبیر.

بی‌نا. (1367). تاج‌الاسامی. تصحیح علی اوسط ابراهیمی. مرکز نشر دانشگاهی.

بی‌نا. (1397). دیباج‌الاسماء. تصحیح علی‌اصغر اسکندری. موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

پارسا، خ. م. (1354). قدسیه(کلمات بهاءالدین نقشبند). تصحیح احمد طاهری عراقی. طهوری.

پارسا، خ. م. (۸۵۶ق). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین. نسخۀ خطی کتابخانۀ خدابخش هند. شمارۀ 1340.

جامی، ع. (1371). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی. اطلاعات.

جامی، ع. (1373). نفحات الانس. تصحیح محمود عابدی. اطلاعات.

جمالی، ه.، و حسینی، م. (1401). مقایسۀ تطبیقی دو کتاب انیس‌الطالبین و مقامات خواجه بهاءالدین نقشبند. متن‌پژوهی ادبی، 26(۳)، ۳۵-۶۴.

رواقی، ع. (1394). گونه‌شناسی متن‌های فارسی؛ گونۀ فارسی فرارودی (ماوراءالنهری) با نگاهی به کتاب ارشاد. آینۀ میراث، 13(39)، ۵-۱۲۴.  

رواقی، ع. (1395). گونه‌شناسی متن‌های فارسی؛ گونۀ فارسی هروی. گزارش میراث، ۲(۴).  

الزبیدی، م. م. (1407ق). تاج‌العروس. تحقیق عبدالعلیم الطحاوی. مطبعة حکومة الکویت.

سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران. (بی‌تا). فهرستگان نسخ خطی. https://scripts.nali.ir

سعدی، م. (1384). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. خوارزمی.

شکوری، م.، و دیگران. (1385). فرهنگ فارسی تاجیکی. برگردان از خط سیریلیک و تصحیح محسن شجاعی. فرهنگ معاصر.

علی‌‌صفی، ف. (2536). رشحات عین‌الحیات. تصحیح علی‌اصغر معینیان. بنیاد نیکوکاری نوریانی.

کرمینی، ع. (1385). تکملة‌الاصناف. به کوشش علی رواقی و سیده زلیخا عظیمی. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

مستملی بخاری، ا. (1398). شرح تعرف. تصحیح محمّد روشن. اساطیر.

منزوی، ا. (1383). فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج. ۲و۳. مجمع ذخایر اسلامی.

مولوی، ج. (1378). کلیات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. امیرکبیر.

میرباقری‌فرد، ع. ا. (1397). خواجه محمد پارسا، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. زیر نظر اسماعیل سعادت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۵۹-۱۶۲.