رمزگشایی الگوی اسطوره ای نجات خورشید در هفت خان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 فردوسی مشهد

چکیده

این پژوهش پس از مرور ساختار واحد هفت خان پهلوانان خاندان سام (رستم، سام، فرامرز و شهریار) که در منظومه های پهلوانی منعکس شده، کوشیده است قانون ساختاری این هفت خان ها را کشف کند و نشان دهد که تمامی آن ها از ژرف ساختی یکسان برخوردارند که بیان مسیر منحنی واری است که پهلوان از سطحی فرودین در مشرق آغاز می کند و سرانجام گمشدۀ خود را در چاه یا مکان تاریکی که در جایگاهی بلند در سویۀ مغرب است می یابد. برای اثبات شمول گسترده و جهانی این الگو، به شواهد دیگر آن در فرهنگ آذربایجان و داستان های عامیانۀ اروپایی و اسطورۀ مانوی آفرینش نیز اشاره شده است تا نمایان شود که تمام این روایت ها، گویای تلاش قهرمان برای نجات پادشاه/دختری است که نمادی از خورشید است و دیو تاریکی او را از سرزمین روشنایی در مشرق (جایگاه برآمدن خورشید) به اقامتگاه خویش در مغرب (جایگاه افول خورشید) برده و آنجا اسیر کرده است. بنابراین الگوی هفت خان روایت رمزگونۀ نجات خورشید از چنگال دیو تاریکی است که در غرب مسکن دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Decrypting mythical pattern of Sun rescue in the seven quests (Haftkhan)

نویسندگان [English]

  • leila haghparast 1
  • Maryam Salehinia 2
1 ferdowsi university of mashhad
2 Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Abstract
One of the ancient indo European motifs is the story of a young hero who is destined to rescue a woman or king from the demon or enemy and has to fulfill several difficult quests during which he transforms to a mature champion. After finishing these breathtaking quests, the young hero develops into a complete champion and according to Iranian tales, he emerges as the “world champion”. The concern of this study is to investigate the mythical structure of the seven quests that the Sam’s clan has to confront with the main assumption that through studying this mythical structure, it is possible to find a unique pattern that not only follows the same rule in the shape and order of the quests but also in their infrastructure.
Structural mythology is an approach in myth analysis that tries to find the structural rule of the myth through studying the pillars of the myth narrative and their syntagmatic and paradigmatic relations. This method which is derived from structural linguistics was first introduced by Claude Levi-Strauss and is known as “Structural Study of Myth”. Levi-Strauss believes that each myth narrative consists of small parts which he calls “mythemes”. Structural study of myths intends to find these relations in a systematic way. This relation is not necessarily horizontal or as he says “diachronic” and it is possible that the mythemes are displaced in different narratives with the same structure. It is important to re order them in their correct place in order to rebuild their bundles of relations and find out their differences.
It seems that we can find out about the same structural pattern of the seven quests and discover the narrative unity and their structural rules through that. We can find similar and repetitive structures in the seven quests we have studied for the Sam’s clan which reveal the structure of the myth.
In all of these narrations, the king or the girl is abducted by the demon and the young hero travels west to its nest and after facing difficult tests and fulfilling the quests, he eventually finds his lost one and frees him/her from the demon through a pitched battle. The structure of these seven quests are almost alike and only differ in very small details. We see the same repetitive parts from the first quest which is normally on a flat land to the seventh one in the depth of pit in a high mountain. The obstacles that each hero has to overcome and how he does it follows the same pattern in all narrations. The theme of each quest shows that each of the four heroes deal with the same similar obstacles and overcome them using similar methods.
The hero’s path is from east to west and from below to the above. But at the end of the road when the hero reaches the peak of the mountain, he finds his lost one in a downhill resulting in a new path from the top to the bottom. If we consider this movement as a curve, it reminds us of the Sun’s movement that rises from the East and sets in the West; disappears at night and comes back to the East in the next morning. The hero in the seven quests goes through a curve path that starts from a flat land in the East and hurries to the demon’s nest on a mountain peak in the West to rescue the girl or the king and he finds his lost one down a pit. This path demonstrates the daily movement of Sun from East to West and shows that the pattern of the seven quests is in fact the rescue mission of the Sun from the darkness demon that resides in the West.
Mani’s symbolic narration of the creation myth can also be considered as one of the most important signs of this pattern. It talks about the apprehension of parts of light by dark and its eventual freedom and return to its main land. Based on this theory, the seven quests is the result of instability of good and evil or light and dark. At the beginning of all of such narratives, the good forces or forces of the light and the evil forces or forces of the dark reside in their own territory. The evil forces capture the light (girl or king) by a trap. This is when the conflict between the two forces starts. In the end the hero defeats the demon and sets the light free and the dark forces are demolished for good and the conflict is resolved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • seven quests (Haftkhan)
  • Sam’s Clan
  • Sun
  • The Structural Study of Myth
آیدنلو، سجاد. (1388). «هفت‌خان پهلوان». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورۀ جدید. ش 26. صص 27-1.
تقی زاده، سید حسن. (1383). مانی و دین او. به کوشش عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس.
چاره دار، زهرا. (1374). گیل گمش؛ حماسۀ بشری. با مقدمۀ دکتر جابر عناصری. تهران: جهاد دانشگاهی.
حق پرست، لیلا. (1394). «بررسی ساختار اسطوره ای هفت خان های پهلوانان خاندان سام». زیر این نخل بلند (جستارهایی در مخاطب شناسی شاهنامه). زیر نظر دکتر محمدجعفر یاحقی. تهران: سخن.
درویشیان، علی اشرف. (1391). «اصلی و کرم». دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. ج 1. تهران: مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
دوستخواه، جلیل. (1380). گزارش هفتخان رستم بر بنیاد داستانی از شاهنامۀ فردوسی. تهران: ققنوس.
رضایی باغ بیدی، حسن. (1378). «سرودی مانوی به زبان پارتی». نامۀ فرهنگستان. ش 14. صص 61-50.
زینالوف، فرهاد. (1388). دده قورقود. گردآوری صمد علیزاده. ترجمۀ محمد عبادی قاراخانلی. تبریز: اختر.
سام‌نامه. (1386). تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
ستاری، جلال. (1380). پژوهشی در اسطورۀ گیل گمش و افسانۀ اسکندر. تهران: مرکز. چاپ اول.
ستاری، جلال. (1377). پژوهشی در قصۀ یونس و ماهی. تهران: مرکز. چاپ اول.
سرکاراتی، بهمن. (1385). سایه‌های شکارشده (مجموعه مقالات). تهران: قطره.
سرلو، خوان ادواردو. (1389). فرهنگ نمادها. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان. چاپ اول.
سلطانی گردفرامرزی، علی. (1372). سیمرغ در قلمرو فرهنگ ایران. تهران: مبتکران.
صفوی، حسن. (1356). پهلوان نامۀ گیل گمش. تهران: امیرکبیر.
فرآذین، جوانشیر. (1381). پژوهشی در اسطورۀ دده قورقود: شاهکاری کهن. تهران: جامعه پژوه.
فرامرزنامه. (1382). تصحیح مجید سرمدی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش دکتر جلال خالقی مطلق. جلد دوم و پنجم. تهران: مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
گریمال، پیر. (1367). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ج1. ترجمۀ دکتر احمد بهمنش. تهران: امیرکبیر.
لوی‌استروس، کلود. (1373). «بررسی ساختاری اسطوره». ترجمۀ بهار مختاریان و فضل الله پاکزاد. ارغنون. ش 4. صص 160-135.
لوی‌استروس، کلود. (1385). اسطوره و معنا. ترجمۀ شهرام خسروی. تهران: مرکز.
مختاری، عثمان. (1377). شهریارنامه. به کوشش غلامحسین بیگدلی. تهران: پیک فرهنگ.
میرفخرایی، مهشید. (1383). فرشتۀ روشنی: مانی و آموزه های او. تهران: ققنوس.
واحددوست، مهوش؛ دلائی میلان، علی. (1390). «بررسی ساختاری خان و هفت‌خان در شاهنامه و اسطوره‌ها و حماسه‌های دیگر». فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی. س 19. ش 71. صص 160-137.
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
Tatar, Maria. (1987). The Hard Facts of the Grimms’ Fairy Tales. PrinstonUniversity Press.
CAPTCHA Image