بـی‌پــروایـی عـارفـان در عشق الهی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

این پژوهش درصدد است به تحلیل مفهوم «گستاخی با حق‌تعالی» در آثار برجستۀ عرفانی تا قرن هشتم هجری، بر پایۀ پیوندی که با ساحت‌های عارفانۀ عبودیت و عشق دارد، بپردازد. مقایسۀ مفهوم گستاخی در آثار عرفانی گویای آن است که شواهد بدست‌آمده از گفتمان واحدی پیروی نمی‌کنند، چنان‌که برخی شواهد دلالت بر نیکوداشت گستاخی با خداوند و برخی شواهد تأکید بر نکوهش آن دارند. با این‌وصف، حال گستاخی با خدا در منظومۀ فکری عارفان در دو ساحت انعکاس دارد: نخست در ساحت عبودیت که نکوهیده و درخور نفی است. دوم در ساحت عشق که نیکو و درخور تمجید است. این پژوهش که با روش توصیفی‌تحلیلی تدوین یافته، برآ‌نست با استناد به شواهد مرتبط با موضوع بحث در منابع اصیل عرفانی، به تحلیل تناقض موجود از مفهوم گستاخی با خدا بپردازد و تفسیر درست‌ و جامعی در جهت شناخت دیدگاه عارفان بزرگ ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mystics’ Audacity in Expressing their Love to God

نویسنده [English]

  • Majid Farhanizadeh
PhD in Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

This study explored “audacity to God” in prominent mystic works up to the 7th century AD, based on the content on the mystic issues of serving and love. Exploring the concept of audacity and its appearance in mystical texts, this study tried to use the related evidence in authentic mystical texts to analyze the existing contradiction of audacity to God, and to present a correct and comprehensive interpretation of the issue about viewpoint of prominent great mystics. The results on mystical sources showed that there are two types of evidence pertaining to audacity. Some evidence emphasize the condemnation of audacity to God. The second group of evidence appraise audacity to God, though this category of evidence does not follow a unique discourse. Exploring audacity in the mystical works showed that some evidences imply the appropriateness of audacity to God and some evidences emphasize its inappropriateness. Overall, audacity to God in mystical thoughts appears in two spheres: In servitude, which is inappropriate and condemned, and in love, which is considered appropriate. Many mystics mention good audacity in the spheres of love and union (وصال), but a few mystics such as Rozbehan Baghli, Attar Neyshaburi, Ibn Arabi, and Maulvi took a deeper attitude towards describing good audacity to God in love and servitude spheres. This type of audacity is the result of mystic madness and intoxication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Insolence towards God
  • servantship domain
  • love domain
  • intoxication
  • insanity
ابن‌عربی، م. (1386)، فتوحات مکیه. ترجمۀ محمد خواجوی. ج.3. مولی.
ابن‌عربی، م. (1387). فتوحات مکیه. ترجمۀ محمد خواجوی. ج.8. مولی.
ابن‌عربی، م. (1388). فتوحات مکیه. ترجمۀ محمد خواجوی. ج.9. مولی.
اشرف امامی، ع. (1389). جنون در عرفان اسلامی. دایره‌المعارف بزرگ اسلامی،  18(۱)، 623-630.
بستانى، ف. ا.‏ (1375). فرهنگ ابجدی‏. ترجمۀ رضا مهیار. اسلامی‏.
روزبهان بقلى شیرازى.‏ (1366). عبهرالعاشقین‏. تصحیح هانرى کربن و محمد معین‏. منوچهرى‏.
روزبهان بقلى شیرازى.‏ (1374). شرح شطحیات‏. تصحیح هانرى کربن‏. طهورى.
روزبهان بقلى شیرازى.‏ (1426ق‏)، مشرب‌الأرواح‏. تصحیح عاصم ابراهیم الکیالى الحسینى. دار الکتب العلمیه.
روزبهان بقلى شیرازى.‏ (1393). مقامات عارفان. ترجمۀ قاسم میرآخوری. فهرست.
جرجانی، س. ش. (1370). کتاب التعریفات‏. ناصرخسرو.
دهخدا، ع. ا. (1377). لغت‌نامه. ج.12. انتشارات دانشگاه تهران و روزنه.
ریتر، ه. (1388). دریای جان (سیری در آراء و احوال شیخ عطار نیشابوری). ترجمۀ عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوردی. ج1. الهدی.
زمانی، ک. (1388). میناگر عشق. نی.
سلمى‏، ع. (1424ق‏). طبقات‌الصوفیه. تصحیح مصطفى عبد القادر عطا. دار الکتب العلمیة.
سلمى‏، ع.  (1369). مجموعه آثار ابو عبدالرحمان سلمى (تفسیر ابن‌عطاء). به کوشش نصرالله پورجوادی. مرکز نشر دانشگاهی.
سنایی، ا. (1383). حدیقةالحقیقة و شریعة الطریقة. تصحیح مدرس رضوى‏. انتشارات دانشگاه تهران‏.
سهروردى‏، ش. ا. (1427).  عوارف‌المعارف‏. تصحیح احمد عبدالرحیم السایح  و توفیق على وهبة. ج.۱. مکتبة الثقافة الدینیة.
شفیعی کدکنی، م. (1391). نوشته بر دریا. سخن.
عطار، ف. م. (1385). منطق‌الطیر. تصحیح سیدصادق گوهرین. علمی و فرهنگی.
عطار، ف. م. (1386). مصیبت‌نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ سوم، تهران‏: سخن.
عطار، ف. م. (1905). تذکره‌الأولیاء. تصحیح رینولد آلین نیکلسون‏،  ج.2. لیدن.
عین‌القضات همدانی، ع. (1386). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران. منوچهری.
غزالى، ا. م. (1386). احیاء علوم‌الدین. ترجمۀ مؤیدالدین خوارزمى‏ و تصحیح حسین خدیو جم‏، ج.۴. علمى و فرهنگى‏.
فولادی، ع. (1387). زبان عرفان. فراگفت.
قشیرى، ا.  (1374). الرسالةالقشیریه. تصحیح عبدالحلیم محمود و محمود بن شریف‏. بیدار.
کاشانى، ع. م.‏ (1388). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. هما.
کلابادى، ا. م. (1371).  التعرف لمذهب التصوّف. به کوشش محمدجواد شریعت. اساطیر.
گوهرین، س. ص. (1368). شرح اصطلاحات تصوّف. ج.2، 4، 6. زوار.
مستملى بخارى‏، ا. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوّف‏. تصحیح محمد روشن.، ج.3. اساطیر.
معاذ الرازى‏، ا. (1423ق‏). جواهرالتصوّف‏. تصحیح سعید هارون عاشور. مکتبة الآداب‏.
مولوی، ج. م. (1373). مثنوى معنوى. تصحیح توفیق سبحانى. وزارت ارشاد اسلامى‏.
مولوی، ج. م. (1384). دیوان کبیر شمس‏. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. طلایه‏.
میبدى، ا. ر. ‏)1371(. کشف‌الأسرار وعدة الأبرار. تصحیح على اصغر حکمت‏. امیر کبیر.
مینوى‏، م. (1363). احوال و اقوال خرقانى. طهورى‏.
نجم‌الدین رازی، ع. (1386‏). مرصادالعباد. تصحیح امین ریاحی. علمی فرهنگی‏.
نسفى‏، ع. (1386). الإنسان‌الکامل. تصحیح ماریژان موله‏. طهورى‏.
هجویرى‏، ا. ع. (1387). کشف‌المحجوب. تصحیح محمود عابدی. سروش.
CAPTCHA Image