بررسی مقایسه ای مفهوم خیال از دیدگاه ابن عربی و مولانا

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

• فرزانه علوی زاده
• محمد تقوی

10.22067/jls.v42i3.4201

چکیده

بیشتر عرفا بر این اعتقادند که عالم خیال، عالم تجسّم مثالی است. عالم واسطه، بین عقول محض و محسوسات که در آن ارواح تجسّم و اجسام تجرّد می یابند. از جملة کسانی که به این مفهوم پرداخته، عالم بزرگ محیی الدّین ابن عربی است. مفهوم خیال در تفکّر ابن عربی با توجّه به دیدگاه وحدت وجودی و تلقّی خاصّ او از ماسوی الله، بسطی عمیق می یابد که از حدّ واسطة صرف بودن میان محسوسات و عقول محض، فراتر می رود. در نگاه ابن عربی ماسوی الله به مفهوم وسیع خود دارای معنای مثالی است که دلالت بر وجود مطلق می کند. وی معتقد است هر آنچه در بطن خود حقیقتی دارد خیال است. مولانا نیز در مثنوی به خیال و عوالم آن پرداخته است. هرچند مفهوم خیال در مثنوی مولوی کاملاً قابل تطبیق با نظریة خیال ابن عربی نیست، امّا ما در این تحقیق برآنیم تا با ارائة شواهد کافی نشان دهیم میان این دو شباهتهایی در باب مبحث خیال وجود دارد، هرچند همان گونه که شیوة همیشگی مولاناست مفهوم خیال در صافی ذهن او تا حدّی تغییر یافته است. لذا در این مجال، ضمن بررسی و تحلیل دیدگاه این دو عارف بزرگ، به ذکر شواهدی که نشان دهندة این هماهنگی و مشابهت است، می پردازیم.
کلید واژه ها: خیال، حقیقت، عالم مثال، صور مثالیّه، انسان کامل، ابن عربی، مولانا.

---

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the concept of imaginationfrom the view points of Ibn-e-Arabi and Mowlana

نویسندگان [English]

• Farzaneh Alavizadeh
• Mohammad Taghavi

چکیده [English]

Most Sufis believe that world of imagination is a world intermediating between pure intelligences and physical phenomena, a world in which spirits are embodied and bodies are immaterial. Mohyedin-e-Ibn-e-Arabi is one of the philosophers who have dealt with this concept. In his view, the concept of imagination is expanded considering his view about Oneness of Being and his special treatment of entities other than God. Imagination, to him, is no longer a mere intermediary between pure intelligences and physical phenomena. According to Ibn-e-Arabi, any thing that bears truth is imagination. Mowlana has also dealt with imagination and its qualities in the Mathnavi. Although the concept of imagination in Mowlana’s Mathnavi is not exactly similar to Ibn-e-Arabi’s notion, this paper tries to show the resemblances.

Keywords: imagination, truth, world of ideas, Ibn-e-Arabi, Mowlana