داستان‌های شاهنامة فردوسی: از استقلال تا انسجام (بررسی و نقد آرای تاریخ محور و اسطوره محور در تحلیل ساختار روایی شاهنامه و ارائة طرحی الگویی از ساختار اثر با استفاده از رویکرد نقد توصیفی)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

فردوسی مشهد

چکیده

داستان‌های شاهنامة فردوسی در عین استقلال نسبی، در مجموعه‌ای منسجم، یک کل را تشکیل می‌دهند. این پیچیدگی روایی باعث شده است، شاهنامه پژو‌هان از دیرباز برای کشف پیوند‌هایی که داستان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند، کوشا باشند. در تحلیل ماهیت تاریخی یا اساطیری شا‌هان شاهنامه و خوانش محور طولی داستان‌ها، سه نوع دیدگاه وجود داشته است: تقسیم بندی سه‌گانه برتلس و پیروانش، چون صفا و استاریکف؛ تفسیر‌های تاریخ محور تاریخ گرایانی چون کریستن سن، بویس، هنینگ و خالقی مطلق از پیوند‌های تاریخی میان داستان‌های مستقل؛ تأویل اسطوره بنیاد اسطوره گرایانی چون دومزیل، ویکاندر، سرکاراتی و مختاری که انسجام محور طولی متن را بر ژرف ساخت اساطیری نظام مند آن مبتنی دانسته‌اند. در این جستار، ضمن بررسی و نقد این نظریات، کوشش شده، بر اساس رویکرد نقد توصیفی، دلایل انسجام روایی این اثر، تحلیل و محور طولی داستان‌های شاهنامة فردوسی به سه بخش اصلی که خاصیت الگویی دارند تقسیم شود: الگوی نخست: "تاریخ اساطیری" یا "تاریخ نمادین انسان و ایران" (از کیومرث تا کیخسرو)؛ الگوی دوم: "تاریخ دینی" یا "تاریخ دین آوری" (از لهراسپ تا بهمن کیانی) و الگوی سوم: "تاریخ روایی" (از بهمن هخامنشی تا انتها). این سه طرح، الگویی و تکرارشونده‌اند که با طبیعت چرخه و تسلسلی زمان در جهان اساطیر همخوانی دارند، در نتیجه می‌توان تجلیات ساختاری آنها را در پیکرة روایی شاهنامه مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shāh-nāme Stories: from Independence to Solidarity (A Survey and Critique of Mythological and Historicist Views on the Narrative Structure Analysis of Shāh-nāme: Presenting a New Paradigm of Structure through Descriptive Criticism)

نویسنده [English]

  • Farzad Ghaemi
چکیده [English]

The stories of Ferdowsi’s, Shāh-nāme, despite seeming independence, create, in a coherent form, an organic whole. This narrative complexity has caused scholars for a long time, to attempt to discover links that connect the stories. There have been three viewpoints regarding the analysis of mythical or historical features of Shāh-nāme kings, and the interpretation of the longitudinal axis of its narratives: the triple division of Bertels and his followers, as Safa and Starikov; the historicist interpretation of critics such as Arthur Christensen, Mary Boyce, W. B. Henning and Khāleghi-e Motlagh, concerning the historical connections between stories; and the mythological interpretation of mythologists, such as Dümézil, Wikander, Mayrhofer, Sarkārāti and Mokhtāri, known to have based the solidarity of the longitudinal axis of the text on its systematic mythological deep-structure.
This paper, after the examination and Critique of these theories, has attempted to give a new reading of raison d’être of the narrative solidarity of Shāh-nāme, based on descriptive criticism, and finally, divide the longitudinal axis of the stories into three major paradigms:
The First being "The Mythical History" or "The Symbolic History of The Race of Man, and of Iran" (from Kayumarth to Keikhosrow); the Second being:"The History of the rise of Religion" or "the Religious History" (from Lohrāsp to Kayānid Bahman); and the Third: "the Narrative History" (from Achaemenid Bahman to the end).
The aforementioned triple paradigm is a recurrent model, compatible with the cyclic nature of mythological continuity of time. Accordingly, it is possible to perceive the structural manifestations of these patterned models in Shāh-nāme’s narrative structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shāh-nāme’s Ferdowsi
  • Myth
  • History
  • Epic
  • Descriptive criticism approach
  • Kayāniden
CAPTCHA Image