بررسی تحلیلی نخستین مصراع شاهنامه در مطابقت با باورهای فلسفی باستان و حکمت خسروانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

فردوسی مشهد

چکیده

شاهنامة فردوسی روحی یکتاپرستانه دارد و سطوح دینی، آیینی و اساطیری مؤثر در ژرف‌ساخت روایی آن در طول تاریخ دچار «اسطوره زدایی» شده است، اما با شیوه‌های تحلیلی می‌توان بازمانده‌های بسیاری از باورهای کهن را هم در سطوح نمادین روایات و هم در زبان و تعابیر و تصاویر فردوسی باز جست. یکی از مهم‌ترین بخش‌های شاهنامه که نشانه‌های یک بنیاد‌شناسی الهی را در آن می‌توان یافت، «خردنامة» دیباچة کتاب و معروف‌ترین عبارت آن، یعنی مصراع نخست آن («به نام خداوند جان و خرد») است. در این جستار، با استفاده از رهیافت‌های زبانی و معنایی و به یاری استدلال‌های ریشه‌شناختی و تفسیر فلسفی، این موضوع بررسی شده است که این مصراع- علاوه بر نمایش باورهای کهن حکمت مشایی که «عقل» و «نفس» کلّی را دو مولود آغازین «احد» می‌داند- می‌تواند تفسیری دیگر از هویت فلسفی خدای یگانه در حکمت خسروانی را که «جان‌بخشی» و «خردبخشی» دو شاخصة اصلی معرفت‌شناسی الهی آن را تشکیل داده است، نمادینه کرده باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Mythic- Philosophic Analysis of the First Line of Ferdowsi’s Shāhnāma as Compared with Ancient Beliefs and “Khosravāni” Wisdom

نویسنده [English]

  • Farzad Ghaemi
چکیده [English]

Ferdowsi’s Shāhnāma has a monotheistic context and its narrative deep structure has been demythologized throughout history at religious, ritual and mythic levels. However, an analytical approach can spot traces of the ancient beliefs reflected in the symbolic implications of the narratives as well as the language and imagery of the Shāhnāma. The first line in the Preface of the Shāhnāma, “In the name of God of wisdom and spirit”, best advances a divine ontology. Drawing on historical studies in language (especially etymological analyses) and a mythic-philosophic approach, this paper aims to delineate that the first line of the Preface symbolizes an ancient philosophical belief about the creation of “logos” and “total soul” by God. This line can be a symbolic interpretation of the name of the unique God in Zoroastrianism (Ahurā Mazdā). This interpretation corresponds to the philosophic thought of Zoroaster and “Khosravāni” wisdom and is reflected in the etymology of the word of Ahurā Mazdā. The compound word symbolizes the creation of wisdom and spirit by God in its two parts (i.e. Ahurā=the creator of spirit and Mazdā= the creator of wisdom).

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Ferdowsi’s Shāhnāma
  • Ahurā Mazdā
  • spirit
  • wisdom
  • Minovi
  • Fravahar
CAPTCHA Image