تصحیح چند بیت کهن فارسی بر اساس دمیة القصر باخرزی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشگاه بجنورد

چکیده

بخشی از میراث کهن فارسی را باید در متونی یافت که ایرانیان در قرون نخستین اسلامی به زبان عربی نوشته‌اند. از آنجا که در برخی از این متون، اشعار و امثال و عبارات فارسی متداول در آن دوران ذکر و به عربی ترجمه شده است، می‌توان از آن‌ها به عنوان منابعی کهن و اصیل برای شناخت بخشی از ادبیات فارسی بهره برد. ما در این نوشته کوشیده‌ایم چند بیت کهن فارسی را که در کتاب دمیۀ القصر و عصرۀ اهل العصر اثر علی بن حسن باخرزی (م. 467 ق.) آمده و به عربی نیز ترجمه شده است با توجه به دو دست‌نویس مجلس و پاریس و ترجمۀ عربی آن‌ها تصحیح کنیم. برخی از این ابیات در متون فارسی ذکر شده اما چون دست‌نویس‌های فارسی آن بسیار متأخر است، از تحریف و تصحیف مصون نمانده است. برخی دیگر از ابیات نیز اصلاً در متون فارسی ذکر نشده و از این حیث بسیار ارزشمند است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Editing Several Ancient Persian Couplets Based onBakharzi’sDomyat al-Qasr

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mojarrad
Bojnord University
چکیده [English]

1. Introduction
Some of ancient Persian literature is hidden in texts which were written in Arabic in the early Islamic centuries. This heritage can be an interesting research area about ancient Persian literature.Insome of those Arabic texts, there are traditional Persian poems, proverbs and phrases Persian which are translated into Arabic by some authors.Unfortunately, many editors of these ancient texts were not completely familiar with the Persian language and therefore, they were not able to edit the Persian poems or phrases contained in these books correctly.In this article, I have tried to correct some of the ancient Persian coupletsthat were mistakenlyeditedinDomyat al-Qasr.

2. Methodology
In the first stage, all Persian poems were identified and extractedfrom the book of Domyat al-Qasr. Then, we compared two different editions of this book. In the next step, we collated the text of these two editions with two manuscriptsof this book: One of those manuscripts in the French National Library, and the other one in the Library of the Islamic Parliament. In the process of textual criticism, the correct form of the coupletswas obtained. After that, we have tried to find the poets of these anonymous poems and in those cases we succeed, we referred to the Persian sources of these poems and expressed their differences.

3. Result
We found that some Persian poems of this book have not come from any other sourcesandpoems from later sources are not immune to distortion. We also found that some of these poems have unique features that can be considered in the field of Persian literature and phonology. Another finding of this research is the emphasis on the fact that Persian poems remaining in ancient Arabic texts have had a greater chance not to be changed bythe scribes.
4.Conclusion
One of the methods of deeper understanding and studying of Persian literature involves searching for texts that Iranians wrote in Arabic in the early Islamic centuries. Many Persian manuscripts including ancient Persian poetries have disappeared repeatedly during the horrific events, such as the Mongol invasion. One way to rebuild these works is searching and retrieving them from ancient texts, which are generally written in Arabic. This article shows that ancient Persian poems are not necessarily found in ancient Persian texts, but parts of Iranian culture should be sought within ancient Arabic texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • persian poetry
  • textual criticism
  • bakharzi
  • domyat alghasr
باخرزی، علی بن حسن بن علی بن ابی‌طیب. (1993 م./ 1414 ق.). دمیۀ القصر و عصرۀ اهل العصر. تحقیق و دراسه الدکتور محمد التونجی. بیروت: دارالجیل.
باخرزی، علی بن حسن بن علی بن ابی‌طیب. (1930 م./ 1348 ق.). دمیۀ القصر و عصرۀ اهل العصر. طبعه و صححه محمد راغب طباخ. حلب: مطبعه العلمیه.
باخرزی، علی بن حسن بن علی بن ابی‌طیب. (بی‌تا، ف). دمیۀ القصر و عصرۀ اهل العصر. دست‌نویس کتابخانۀ ملی فرانسه به شمارۀ ARABE 3313.
باخرزی، علی بن حسن بن علی بن ابی‌طیب . (بی‌تا، م). دمیۀ القصر و عصرۀ اهل العصر. دست‌نویس کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 4546.
براون، ادوارد. (1367). تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی. ترجمۀ فتح‌الله مجتبایی و غلامحسین صدری افشار. تهران: مروارید.
ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد. (1420 ق.). یتیمۀ الدهر فی محاسن اهل العصر. شرح و تحقیق الدکتور مفید محمد قمیحه. بیروت: داالکتب العلمیه.
فارسی، عبدالغافر بن اسماعیل. (1403 ق.). تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق. قم: منشورات جماعۀ المدرسین فی الحوزۀ العلمیه.
فرخی سیستانی، علی بن جولوغ. (1388). دیوان حکیم فرخی سیستانی. به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمد. (1962 م./ 1382 ق.). الأنساب. اعتنی بتصحیحه و التعلیق علیه الشیخ عبدالرحمن بن یحیی المعلمی. حیدرآباد: مطبعۀ مجلس دائرۀ المعارف العثمانیه.
محمد بن منور. (1386). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
نفیسی، سعید. (1334). سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر. تهران: کتابخانۀ شمس.
CAPTCHA Image