سـتیـز تـفسـیـری با روایـات ملـی و حمـاسـی ایـرانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد

چکیده

یکی از مهم‌ترین کارکردهای روایات و حماسه‌های ملی، هویت‌بخشی است. نهادهای قدرت به‌مثابۀ گردانندگان نظام اجتماعی همواره در پی کسب مشروعیت بوده‌اند. هویت ملی، مذهب، باورهای ایدئولوژیک و استفاده از خرد جمعی از مهم‌ترین عناصر مشروعیت‌بخش به شمار می‌آید. گاهی این عناصر با یکدیگر در تعارض قرار می‌گیرند و نهاد قدرت مجبور می‌شود یک یا چند عنصر را برجسته و عناصر دیگر را کم‌رنگ یا بی‌رنگ کند. در تاریخ فرهنگی ایران می‌توان نمودهای گوناگون این تعارض‌ها را به نظاره نشست. در این مقاله برآنیم تا نشان دهیم چگونه نهادهای غیر ایرانی قدرت، برای مشروعیت‌بخشیدن به خود، کوشیده‌اند تا عناصر هویتی ایرانی را با ساخت و تثبیت پاره‌ای تفسیرهای دینی ناروا و ناسازگار سست کنند. این تلاش‌ها به‌تدریج میراثی از تفسیرهای نادرست را بر جای نهاده که سبب پیدایش نزاع‌ها و درگیری‌های هویتی شده است. ما می‌کوشیم با بررسی یکی از شأن نزول‌های آیۀ 6 سورۀ لقمان- که با عنوان «لهو الحدیث» مشهور است- نشان دهیم که چگونه نهادهای غیر ایرانی قدرت کوشیده‌اند روایات حماسی و قومی ایرانی را با تفسیرهای ناروا سست سازند و از این فرصت برای بسط قدرت خود سودجویی کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Interpretation Conflict with Iranian National and Epic Narratives

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mojarrad
Assistant Professor in Persian Language and Literature, University of Bojnord, Iran, Bojnord
چکیده [English]

One of the most important functions of national narratives and epics is identity-making. Governments, as administrators of the social system, have always sought to gain legitimacy. National identity, religion, ideological beliefs and the use of collective wisdom are among the most important elements of legitimacy. Political powers have used elements of identity based on their approaches and social and cultural status. Sometimes these elements are in conflict with each other and the governments are forced to emphasize on some elements and deemphasize some elements. In the cultural history of Iran, various examples of these conflicts can be observed. One of the most important ways to use identity-making elements is to use beliefs that eventually become sacred ideological propositions. The study tried to show how non-Iranian governments, in order to legitimize themselves, have sought to weaken the elements of Iranian identity by constructing and consolidating some inconsistent and incompatible religious interpretations. These efforts, which have been carried out deliberately and with pre-determined goals, have gradually left a legacy of misinterpretations that have led to identity conflicts. Using one of the revelations of verse 6 of Surah Luqman, known as Lahv al-Hadith (لهو الحدیث), it was tried to show how non-Iranian governments have tried to weaken the Iranian epic and ethnic narratives with incorrect interpretations and use this opportunity to expand power. This research also shows in which periods and by which methods the process of conflict with the elements of Iranian identity has been introduced to the Qur'anic interpretations as the sacred text of the Islamic world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation of the Quran
  • Lahv al-Hadith
  • Shahnameh
  • Rostam and Esfandyar
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی بن محمد. (1404 ق.). زادالمسیر فی علم التفسیر. بیروت: المکتب الاسلامی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408 ق.). روض الجنان و روح الجنان. به کوشش و تصحیح دکتر محمدجعفر یاحقی و دکتر محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418 ق.). انوار التنزیل و اسرار التاویل. اعداد و تقدیم محمد عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: داراحیاء التراث العربیه.
حاکم نیسابوری، محمد بن عبدالله. (1411 ق.). المستدرک علی الصحیحین. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حقی بروسوی، اسماعیل. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
خالقی مطلق، جلال. (1377 ش.). «در پیرامون منابع فردوسی». ایران شناسی. سال دهم. شماره3: صص512- 539.
ریاحی، محمدامین. (1380 ش.). فردوسی. تهران: طرح نو.
ربیع. (1388 ش.). علی‌نامه. نسخه‌برگردان به قطع اصل نسخۀ خطی شمارۀ 2562 کتابخانۀ موزۀ قونیه (ترکیه). با مقدمه محمدرضا شفیعی کدکنی، محمود امیدسالار.
زمخشری، جار الله محمود بن عمر. (1407 ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. رتبه و ضبطه و صححه محمد عبدالسلام شاهین. بیروت دارالکتاب العربی.
سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد. (1380 ش.). تفسیر سورآبادی. به تصحیح سعیدی سیرجانی. تهران: فرهنگ نشر نو.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (1372 ش.). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. طهران: ناصرخسرو.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1412 ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
. (1356 ش.). ترجمه تفسیر طبری. به تصحیح و اهتمام حبیب یغمایی. تهران: توس.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طرابلسی، شمس الدین محمد بن محمد بن عبدالرحمن. (1423 ق.). مواهب الجلیل لشرح مختصر الخلیل. تحقیق زکریا عمیرات. دارعالم الکتب.
فاکهی، محمد بن اسحاق. (1424 ق.). اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه. دراسة و تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش. مکه: مکتبة الاسدی.
فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420 ق.). مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قزوینی رازی، عبدالجلیل. (1358 ش.). کتاب النقض معروف به بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض. تهران: انجمن آثار ملی.
ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب. (بی‌تا). النکت و العیون. تحقیق السید بن عبدالمقصود بن عبدالرحیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مجرد، مجتبی. (1397). «کارکرد منابع جانبی در نقد و تصحیح متون با تکیه بر نقش ولی‌نامه در تصحیح تذکرة الاولیای عطار». متن‌شناسی ادب فارسی. شماره3(پیاپی 39). صص 109-120.
متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین. (1410 ق.). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال. تحقیق بکری حیانی، صفوة السقا. موسسة الرسالة.
مقدسی، محمد بن طاهر. (1416 ق.). ذخیرة الحفاظ. تحقیق د. عبدالرحمن الفریوائی. ریاض: دارالسلف.
میبدی، رشید الدین. (1371 ش.). کشف الاسرار و عدة الابرار. به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
نسفی، ابوحفص نجم الدین محمد. (1367 ش.). تفسیر نسفی. به تصحیح دکتر عزیزالله جوینی. تهران: سروش.
نیشابوری، محمود بن ابوالحسن. (1415 ق.). ایجاز البیان عن معانی القرآن. دراسه و تحقیق د. حنیف بن حسن القاسمی. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد. (484 ق.). اسباب النزول. دستنویس شماره 61 کتابخانۀ سلیمانیه ترکیه. به خط احمد بن محمد قاینی در مدرسة نظامیة بغداد در سال 484 قمری.
همایی، جلال الدین. (1314 ش.). «شعوبیه (مخالفت شعوبیه با دین اسلام)». مجله مهر. سال سوم. شماره 1: 65-71.
CAPTCHA Image