خاک‌مالی کردن نامه تطوّر ایدئولوژیک یک مفهوم کتابتی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

کم نیستند سنت‌هایی که به تدریج از قلمرو دانش و تجربه به عرصۀ ایدئولوژی یا مذهب گام می‌نهند. خاک‌مالی کردن نامه‌ها یکی از سنت‌های نسخه‌شناسانه و کتابتی است که به تدریج از یک کنش تجربی به باوری مذهبی تبدیل شده است. در این نوشته می‌کوشیم با بررسی متون کهن فارسی و عربی، علل پدیدآیی سنت خاک‌مالی کردن نامه‌ها را تبیین کنیم و در ادامه نشان دهیم که چگونه این سنت نوشتاری که مربوط به حوزۀ کتابت بوده است، به تدریج در متون مذهبی، شکلی دینی و ایمانی گرفته و تبدیل به نوعی از استحباب شده است. از رهگذر این بررسی، می‌توان دریافت که چگونه یک باور علمی پس از طی مراحل گوناگون و ورود به متون مذهبی، تبدیل به یک ساخت مذهبی می‌شود و به تبع آن انواع گوناگونی از خرافه‌ها نیز شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Daubing the Letter with Dirt; Ideological Evolution of a Writing Concept

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mojarrad
Associate Professor in Persian Language and Literature, University of Bojnord, Bojnord, Iran
چکیده [English]

There are many traditions that gradually move from the realm of knowledge and experience to the realm of ideology or religion. Daubing the letter with dirt is one of the traditions of codicology and writing that has gradually turned from an experimental act into a religious belief. In this article, by examining ancient Persian and Arabic texts, we try to show why the tradition of daubing the letter with dirt was created. In the following, we show how this writing tradition, which was related to the field of letter writing, has gradually taken a religious and faith form in religious texts and it has become a kind of recommended practice. This study shows that how a scientific belief becomes a religious action after going through various stages and entering religious texts, and as a result, various types of superstitions are formed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Daubing with dirt
  • Letter writing
  • Codicology
  • Ideology
آرین‌پور، یحیی. (1382 ش.). از صبا تا نیما. تهران: زوار.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (بی‌تا). عیون اخبار الرضا. عنی بتصحیحه الاستاذ مهدی اللاجوردی. طهران: جهان.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد. (1362 ش.). مقدمۀ ابن خلدون. ترجمۀ محمد پروین گنابادی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن ماجه، ابوعبداللّٰه محمد بن یزید. (2009 م.). السنن. حقّقه و ضبط نصه و خرّج احادیثه و علّق علیه شعیب الأرنوؤط و عادل مرشد و سعید اللحّام. دمشق: دارالرساله العالمیه.
تنوخی، ابوعلی حسن بن علی. (1971 م.). نشوار المحاضره و اخبار المذاکره. تحقیق عبود الشالجی. بیروت: بی‌نا.
ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی. (1996 م.). الجامع الکبیر. حقّقه و خرّج احادیثه و علّق علیه الدکتور بشار عوّاد معروف. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1414 ق.). هدایه الأمه إلی أحکام الأئمه. مشهد: مرکز بحوث الأسلامیه.
حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1991 م.). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. تحقیق الشیخ عبدالرحیم الربانی الشیرازی. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد. (1999 م.). حقّقه و ضبط نصوصه و علّق حواشیه الدکتور عمر الطبّاع. بیروت: دارالأرقم بن بنی الأرقم.
سمعانی، احمد بن منصور. (1384 ش.). روح الارواح فی شرح أسماء الملک الفتاح. به تصحیح و توضیح نجیب مایل هروی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
شیخ‌الحکمایی، عمادالدین؛ شعیبی عمرانی، محیا. (1399 ش.). تحوّل در آداب کتابت و ترسّل. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
صولی، ابوبکر محمد بن یحیی. (1341 ق.). ادب الکُتّاب. عنی بتصحیحه محمد بهجۀ الأثری. بغداد/ قاهرۀ: المکتبۀ العربیۀ/ المکتبۀ السلفیۀ.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1989 م.). الرسالۀ القشیریه. تحقیق عبدالحلیم محمود و الدکتور محمود بن الشریف. قاهره: موسسۀ دارالشعب.
کاتب، علی بن خلف. (2003 م.). موادّ البیان. تحقیق الدکتور حاتم صالح الضامن. دمشق: دارالبشائر.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (1430 ق.). الکافی. تحقیق مرکز بحوث دارالحدیث. قم: دارالحدیث للطباعه والنشر.
گاچیک، آدُم. (1368ش.). «کبیکج در نسخه‌های خطی اسلامی». مترجم نوش‌آفرین انصاری. مجلۀ تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی. شمارۀ 14: 5-12.
متقی هندی، علاء الدین علی. (1981 م.). کنز العمّال فی سنن الأقوال و الأفعال. صحّحه و وضع فهارسه و مفتاحه صفوه السقا. ضبط و فسّر غریبه بکری حیانی. بیروت: موسسۀ الرسالۀ.
مرعشی، سید محمود. (1389ش.). «کبیکج در نسخه‌های خطی». مجلۀ میراث شهاب. شمارۀ 59: 3- 30.
منیر لاهوری، ابوالبرکات. (1388 ش.). سروده‌ها و نوشته‌های منیر لاهوری. به کوشش دکتر سید فرید اکرم. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
میهنی، محمد بن عبدالخالق. (1375 ش.). دستور دبیری. به تصحیح سید علی رضوی بهابادی. یزد: بهاباد.
ناصری بخارائی. (1353 ش.). دیوان اشعار ناصر بخارائی. به کوشش دکتر مهدی درخشان. تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
واعظ قزوینی، ملا محمدرفیع. (1359 ش.). دیوان ملا محمدرفیع واعظ قزوینی. به کوشش دکتر سید حسن سادات ناصری. تهران: موسسۀ مطبوعاتی علی‌اکبر علمی.
CAPTCHA Image