شاهنامۀ منسوب به محرمی، برگی دیگر از شاهنامه‌سرایی در سرزمین عثمانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

بعد از فتوحات سلجوقیان در آسیای صغیر، زبان و فرهنگ پارسیان با آنان وارد این خطه شد و در دوره‌های سپس‌تر به دلیل انس و علاقۀ شاهان سلجوقی و عثمانی به فرهنگ پارسی، بخصوص اثر گران‌قدر فرزانۀ توس، از دو جهت این اثر ارزشمند را مد نظر قرار دادند: سرودن آثاری به سبک و سیاق شاهنامه و ترتیب‌دادن ترجمه‌هایی از این نامۀ خسروان. یکی از آثار پدیدآمده در دوران یادشده، شاهنامۀ منسوب به محرمی است که کشورگشایی و لشکرکشی‌های بایزید دوم را به رشتۀ تحریر درآورده و بسیار از نکته‌های ارزشمند تاریخی را در این گیتی‌ستانی یادآور شده است. نگارندگان در این پژوهش ابتدا به معرفی مفصّلی از شاهنامۀ منسوب به محرمی پرداخته، تأثیرپذیری شاعر از شاهنامۀ فردوسی نشان داده‌اند. حاصل این پژوهش این است که شاعر سبک حماسی را با الگوی سرودن قصاید مدحی در هم آمیخته و سعی کرده در صورت‌های بیانی بخصوص تشبیه نوآوری‌هایی داشته باشد. این اثر در چندین مورد تحت تأثیر شاهنامه بوده است: تأثیر مستقیم از ابیات بخصوص توصیف دقایق جنگ، استفاده از تعبیرات و اصطلاحات، ذکر مضامین حماسی، یادکرد قهرمانان شاهنامه.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Shahnameh Attributed to Moharrami; another Document on Shahnameh Composing in Ottoman Territory

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Kharazmi
  • Sayed Amir Jahadi
Associate Professor in Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

Epics are literary works on the heroes of a nation and show their ideals in the best possible way. A Shahnameh, attributed to Moharrami, is an epic written in a style similar to that of Ferdowsi's Shahnameh. This study tried to see where and when the Shahnameh attributed to Moharrami was written, what textual features it has, and in what aspects the Shahnameh has followed Ferdowsi's Shahnameh. This study adopted as descriptive-analytical method and used library resources. The comparative study focused on the text of the Shahnameh attributed to Moharrami and introduced it. It then examined its impact from Ferdowsi’s Shahnameh. Finally, the rhetoric and aesthetic issues of the work were explored. Malek al-Shoara Bahar mentions “Moharrami” or “Mojremi and
Kashf al-Zhonoun mentions the name of a poet called Moharrami. Moharrami holds the linguistic and literary traditions of Khorasan in his descriptions and praises. Many issues clearly show that the poet has directly followed Ferdowsi. Among the issues are: Enormous use of the characters and heroes, the use of words and expressions specific to Shahnameh, and following Ferdowsi’s style in his description of the scenes and characters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh attributed to Moharrami
  • Ferdowsi’s Shahnameh
  • Ottomans
  • Bayazid II
افشار، ا.(1347). کتابشناسی فردوسی. تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی.
آیدنلو، س. (1396). «جام‌های ویژۀ چند شخصیّتِ داستانی و تاریخی در متون ایرانی». پژوهشهای ایران‌شناسی، 7(1)، 1‑‏14.
بیانی، خ. (1379). تاریخ نظامی ایران دورۀ صفویه. تهران: زرین قلم.
حاجی خلیفه. (1941). کشف الظنون فی اسماءالکتب و الفنون. ج 2، به تصحیح محمد اشرف‌الدین. لبنان: دار احیاء التراث العربی.
حسینی فسایی، ح. (1381). فارسنامۀ ناصری. به تصحیح منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
خورشاه‌بن قباد. (1379). تاریخ ایلچی. به تصحیح و تحشیۀ محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی.
دهخدا، ع.(1377). لغتنامه. زیر نظر محمد معین‌ و سیدجعفر شهیدی‌. تهران: دانشگاه تهران
ریاحی، م، ا. (1369). زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی. تهران: پاژنگ
شاهنامۀ منسوب به محرمی. نسخۀ خطی به شمارۀ 74642. تهران: مجلس.
شیروانى، ز. (1362). بستان السیاحة. تهران: سنایی.
شیشمان، ب.، و کوزوباش، م. (2008). تأثیر شاهنامه بر فرهنگ و ادبیات ترک. استانبول: اتوکن.
صحرایی، قاسم. (1390). «پژوهشی در نامه‌های شاهنامه‌ی فردوسی». متنپژوهی ادبی. 15(50)، 133-157.
غیاث­الدین، م.( 1362). فرهنگ غیاث اللغات.با تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران:کانون معرفت.
فردوسی، ا. (1393). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: دایره‌المعارف اسلامی.
فردوسی، ا. (بی تا). شاهنامه. به کوشش ترنر ماکان. کلکته.
قره چانلو، ح. (1380). جغرافیاى تاریخى کشورهاى اسلامى ج1. تهران: سمت.
مشکور، م، ج. (1350) اخبار سلاجقۀ روم. به اهتمام محمدجواد مشکور. تهران: کتابفروشی تهران
معزّی، م. (1362). کلیات دیوان. با مقدمه و تصحیح ناصر هیری. تهران: مرزبان.
مول، ژ. (1354). دیباچه شاهنامه. ترجمۀ جهانگیر افکاری. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
نظامی عروضی. (1328). چهار مقاله. به تصحیح محمد قزوینی. به کوشش محمد معین. تهران: ارمغان.
نوایی، عب. (1356). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نوروزی، ی.، و آب‌برین، س. (1395). «شاهنامه در ادبیات ترکی». فصلنامۀ ادبیات تطبیقی. شماره 4، 116‑‏139. 
CAPTCHA Image