Nasirāy-e Hamedāni: A Study on the Life and Works of a Famous and Outstanding Writer and Poet of Safavid Time

Document Type : Research Article

Authors

• Saeid Shafeieoun
• Mahsa Rezaei

University of Isfahan

10.22067/jls.v50i1.63557

Abstract

1. Introduction
Safavid literature provides valuable information about the literary history of Iran due to its social influence and also its geographical and temporal broadness. In spite of its relative distinction from previous periods, the literature of this period can still elucidate a number of unclear points about ancient Persian literature due to enjoying the features of medieval history and culture as well as the literary characteristics of Classic time. However, the prose works of this era have been mostly neglected in researches because it was assumed that their value was much less than their verse counterparts and there is not much wit in them. Due to this, there is almost no knowledge about the quality and quantity of this part of Safavid literature today. Accordingly, the aim of this paper is to explore the life and works of one of the masters of prose, especially the literary genre of "Dibaje", in that period, i.e. Nasirāy-e Hamedāni. This famous writer and poet of Safavid era was much more famous in India than Iran and he himself has emphasized this obscurity within his works. Unfortunately, due to prevailing lack of attention to the literature of this period by today's researchers and also slovenliness of the past men of letters in talking about their lives such information about Nasirā is very vague and unclear, in such way that the story of his life and works have been mixed with a number of his contemporaries, and proper and authentic information about him cannot be acquired unless his works are accessed and scrutinized. Although these difficulties have been mentioned in the literature review section, it should also be remarked that without any exaggeration the authors of this paper provide an account of the life and works of Nasirāy-e Hamedāni and his status in Persian literature, particularly the Hindi style, for the first time by accessing to all the known and accessible works of Nasirā and correcting as well as exploring such works.
2. Methodology
To date there is no research paper or independent book about Nasirā and his works and there is only some brief descriptions of his life and some oft-quoted words. The aim of this paper is to acquire some information about his life and works by accessing to all the existent manuscripts of his works in Iran and correcting them. After his own works, tazkirehs are the most authentic sources for exploring his life and works and some information about the issue of this paper is obtained by providing a typology and evaluating the authenticity of these sources and comparing them with respect to the content and age. The oldest source in which Nasirā has been mentioned is Kheir-ol-Bayān tazkireh which provides some novel information about him. The second source is 'Arafāt al-'Āsheqin tazkireh by Ohadi in which the author describes the life of this poet as well as the life of one of his co-citizens, i.e. Khājeh Nasirodin ibn Khājeh Mahmoud Hamedāni, and because of this the later tazkireh-writers have mixed the life and works of these two poets. The third old and important source which has quoted some new and documented words about Nasirāy-e Hamedāni is NasrĀbādi tazkireh. Other sources are simply a copy of these sources or they offer some weak and instable ideas that in this paper we attempt to explore and evaluate them in order to finally identify and recognize the true status of this poet in the literature of Safavid time by investigating and analyzing the works of this poet from historical and rhetorical perspectives.
3. Nasirāy-e Hamedāni, his Life and Works
Like many other great figures of Persian literature there is no information about the birth date and early years of Nasirā's life and even it should be mentioned that there is only some chronological information about the last fifteen years of his life. It seems that he first came from Hamedan to Isfahan and learned some courses in the classes of some great figures like Mozafar Monnajem and Sheikh Bahāei (NasrĀbādi, 1378, p. 241; Sistani, 1386, p. 325) and then set out to Shiraz for completing his education and became the student of Shah Taqiodin Mohammad Nasābeh. Apparently due to the indifference of Isfahan's great figures to him or his attachments to Shiraz he went from Isfahan to Shiraz and completed his education there for some years and accompanied the great men of that city and even praised some of its officials.
4. Conclusion
It seems that he was in Deccan in the spring of 1021 but the exact time of his entrance to and exit from India is not known. His exit from India and entrance into Iran was definitely before 1025. It has been stated that the date of his death is 1030 and there is no proper information about his children and relatives.
Other than scientific works ascribed to Nasirā which are generally in the fields of philosophy and logic in either Arabic or Persian, his literary works can be categorized into verse and prose ones. However, regarding typology, his verse works include mostly panegyric odes, love sonnets and dilemma poems whereas his prose works are mainly Dibajes and on-demand letters. In a Dibaje he wrote for his epistolary, while providing an artistic and humble introduction of himself, he points to his "writing insanity" and talks about how his friends enticed him to collect "dispersed writings" and "distracted sheets" and then very briefly talks about the chapters and sections of his prose works. These works can be classified as following: 1) Dibajes which may be the very sermons and are epistolary writings that the writer has written about the works of others and sometimes his owns, 2) the epistolary works which include Ekhvāniāt and Moltamesāt.

Keywords

• Nasirāy-e Hamedāni
• Safavid time
• life
• Poetry
• Epistolary
• Dibaje
• manuscript

---

References

اختر هوگلی، قاضی محمدصادق خان. (1392). آفتاب عالمتاب. تصحیح مرضیه بیگوردی؛ زیر نظر یوسف بیگ باباپور. تهران: سفیر اردهال

اسکندر بیگ ترکمان. (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی. با مقدمه و فهرست‌های ایرج افشار. ج2. تهران: امیرکبیر.

اعتماد السلطنه. (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح دکتر محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.

افشار، ایرج؛ دانش‌پژوه، محمد‌تقی. (1371). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة ملی ملک وابسته به آستان قدس. تهران: انتشارات آستان قدس.

افشار، ایرج. (1384). دفتر تاریخ. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.

انوشه، حسن. (1380). دانش‌نامة ادب پارسی. ج4 (غ - ی). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

اوحدی اصفهانی. (1362). دیوان اوحدی. تصحیح امیراحمد اشرفی. تهران: پیشرو.

بدیل‌الدین خاقانی شروانی. (1375). دیوان. به کوشش ضیاء‌الدین سجادی. چاپ چهارم. تهران: زوار.

بهوپالی، سیدعلی حسن‌خان. (1388). صبح گلشن. تصحیح مجتبی نورآبادی فراهانی. تهران: اوستا فراهانی.

تقی‌الدین اوحدی حسینی. (1389). عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکار و آمنه فخر احمد. با نظارت علمی محمد قهرمان. جلد هفتم. تهران: میراث مکتوب.

جعفری، عباس. (1389). دانشنامۀ گیتا شناسی. تهران: هامون.

حسین‌قلی‌خان عظیم‌آبادی. (1391). نشتر عشق. تصحیح سیدکمال حاج سید جوادی. ج 2. تهران: میراث مکتوب.

درخشان، مهدی. (1341). بزرگان و سخن‌سرایان همدان. تهران: اطلاعات.

دلاواله، پیترو. (1380). سفرنامة پیترو دلاواله. ترجمة محمود بهفروزی. تهران: قطره.

زلالی خوانساری. (1384). کلیات. تصحیح و تحقیق سعید شفیعیون. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

سراج‌الدین علی‌خان آرزو. (1385). مجمع النفایس. به کوشش دکتر محمد سرفراز ظفر، با همکاری دکتر زیب النساء علی خان. اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

شفیعیون. سعید. (1393). «نقد چاپ عرفات‌العاشقین، مصداقی برای تصحیح تذکره‌های ادبی فارسی». ش4، پیاپی 24. صص 110 و 114.

صاحبی، سیدمحمد. (1388). «سه رسالة کوتاه از طغرای مشهدی». گزارش میراث. بهمن و اسفند. شمارة 37.

صادقی اصفهانی، محمدصادق. (1377). خاتمة شاهد صادق. تصحیح میر هاشم محدث. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

صادقی افشار. صادق. (1327). مجمع الخواص. ترجمۀ عبدالرسول خیامپور. تبریز.

صفا، ذبیح الله. (1378). تاریخ ادبیات در ایران. ج 3، 4، 5. تهران: فردوس.

ظهیرالدین فاریابی. (1381). دیوان. تصحیح و تحقیق و توضیح امیرحسین یزدگردی. به کوشش اصغر دادبه. تهران: قطره.

عبدالقادر بن ملوک‌شاه بداونی. (1379). منتخب التواریخ. تصحیح مولوی احمد صاحب. با مقدمة توفیق سبحانی. تهران: انجمن مفاخر و آثار فرهنگی.

عبدالنبی فخرالزمانی‌. (1367). تذکرۀ میخانه. تصحیح احمد گلچین معانی. تهران: اقبال.

فلسفی، نصرالله. (1375). زندگانی شاه عباس اول. تهران: علمی.

قریب، مهدی؛ بهبودی، محمدعلی. (1375). یادداشت‌های مینوی. جلد اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

کامی قزوینی، علاءالدوله. (1395). نفایس المآثر. تصحیح سعید شفیعیون. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان. تصحیح حسین بحرالعلومی. تهران: کتابفروشی دهخدا.

کنبو، محمد صالح. (بی‌تا). شاهجهان‌نامه (عمل صالح). تصحیح دکتر وحید قریشی و تحشیه دکتر غلام یزدانی. مجلس ترقی ادب.

گلچین معانی، احمد. (1368). تذکرۀ پیمانه. تهران: کتابخانة سنایی.

گلچین معانی، احمد. (1369). کاروان هند. جلد 2. مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

لاهوری، عبدالحمید. (1868م‌.). پادشاه نامه. تصحیح مولوی کبیرالدین احمد و مولوی عبدالرحیم متعلقین. کلکته: کالج پریس

لاهوری، عبدالستار بن قاسم. (1385). مجالس جهانگیری. تصحیح، مقدمه و تعلیقات عارف نوشاهی و معین نظامی. تهران: میراث مکتوب.

لطفعلی بیگ آذر بیگدلی. (1378). آتشکدة آذر. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.

لکهنوی، آفتاب رای. (1361). ریاض العارفین. تصحیح حسام‌الدین راشدی.

مدرّس. میرزا محمدعلی. (1353). ریحانۀ الادب فی تراجم المعروف. جلد 6. تبریز.

مستوفی، حمدالله. (1389). نزهۀ القلوب. به سعی و اهتمام و تصحیح گای لیسترانج. تهران: اساطیر.

ملک شاه حسین سیستانی. (1386). تصحیح انتقادی تذکرة خیرالبیان. پایان‌نامة مقطع دکتری. پژوهش عبدالعلی اویسی کهخا. به راهنمایی طاهره خوشحال دستجردی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.

مولوی محمد مظفر حسین صبا. (1343). روز روشن. تصحیح و تحشیۀ محمدحسین رکن‌زاده آدمیت. تهران: کتابخانۀ رازی.

میرعبدالرزاق صمصام الدوله شاهنواز خان. (1388). بهارستان سخن. تصحیح و تعلیق عبدالمحمد آیتی و حکیمه دست‌رنجی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

نصرآبادی، میرزا محمدطاهر. (1378). تذکرة نصرآبادی. تصحیح احمد مدقق یزدی. یزد: دانشگاه یزد.

نصیرای همدانی. نسخة 14/2464 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران. دیوان نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة 13902 کتابخانة ملی. غزلیات نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة 732. منشآت نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة 31/4171 کتابخانة ملی ملک.

نصیرای همدانی. نسخة 2338 کتابخانة مجلس شورای اسلامی. مثنویات نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة 5403 کتابخانة ملی ملک. منشآت نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة 35/6710 کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران. منشآت.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة 4/10180 کتابخانة مجلس شورای اسلامی. منشآت نصیرای همدانی.

نصیرای همدانی. نسخة شمارة6/4097 کتابخانة ملی ملک.

نفیسی، سعید. (1363). تاریخ نظم و نثر در فارسی. جلد 1. تهران: کتابخانۀ فروغی.

هاشمی سندیلوی، شیخ احمدعلی ‌خان. (1372). تذکرة مخزن الغرائب. به اهتمام دکتر محمد باقر. جلد 5. اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

هدایت، محمود. (1353). گلزار جاویدان. تهران: بی‌نا.

واله داغستانی، علی‌قلی. (1384). ریاض الشعرا. محسن ناجی نصرآبادی. جلد 4. تهران: اساطیر.

وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر. (1383). تاریخ جهان‌آرای عباسی. تصحیح سید سعید میرمحمدصادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.