ساختار شناسی خان های رستم و تارئیل

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

با تعمق در نام حماسۀ پلنگینه پوش اثر شوتا روستاولی ، به طور ضمنی، این حماسه در ارتباط با شاهنامۀ فردوسی قرار می گیرد؛ زیرا در شاهنامۀ فردوسی رستم زرهی از پوست پلنگ یا ببر دارد و همچنین پلنگینه پوشی به کیومرث اسناد داده شده است. تارئیل پهلوان بنیادین حماسۀ پلنگینه پوش نیز جامه ای از پوست پلنگ بر تن دارد که یادآور جامۀ کیومرث در شاهنامه و ببر بیان رستم، پهلوان بنیادین شاهنامۀ فردوسی است. در این جستار نخست حماسۀ پلنگینه پوش معرفی می شود، پس از آن با بحث و بررسی و مقایسۀ عناصر هفت خان رستم و ده خان تارئیل با در نظر گرفتن جابجایی، شکست و دگرگونی در اسطوره ها، به این پرسش پاسخ داده می شود که بر اساس الگوهای پیشنهادی ساختارگرایان،  عناصر خان های تارئیل در حماسۀ پلنگینه پوش شوتا روستاولی چه وجوه اشتراک و چه تفاوت هایی با عناصر خان های رستم در شاهنامۀ فردوسی دارد،. در ضمن نماد های شخصیت (قهرمان) و لباس و نام شخصیت، مکان، نبرد با حیوانات، موجودات شریر (ضدّ قهرمان)، یاریگران، عزیمت، تشرّف و... در این جستار مورد توجه است. نتیجۀ تحقیق نشان می دهد که ساختار هفت خان تارئیل پیچیده تر از هفت خان رستم است زیرا سفر خانی تارئیل در طِیّ چند سفر مقدماتی و اصلی انجام می گیرد. سفر خانی رستم به صورت خطی مستقیم از یک نقطه شروع و در یک نقطه پایان می پذیرد؛ ولی سفر خانی تارئیل به صورت دایره وار از نقطه ای که سفر خانی شروع شده، در همان نقطه نیز به پایان می رسد. رستم با نجات کاووس به هدف خود می رسد، ولی تارئیل با نجات نستان هنوز به مرحلۀ تشرّف نرسیده است. از این رو دو سفر دیگر نیز باید انجام گیرد: 1) سفر به سرزمین تازیان و سپاس گزاری از یاریگر خود و سپس بازگشت به وطن و رسیدن به پادشاهی (مرحلۀ تشرّف) که  آخرین خان وی است. ده خان تارئیل ژرف ساخت عرفانی دارد، در کل، حماسۀ پلنگینه پوش از نوع حماسه های عرفانی مانند حماسۀ گیل گمش است؛ زیرا عشقی عرفانی ساختار کلّی حماسۀ پلنگینه پوش را تشکیل می دهد و سفر خانی چندمرحله ای تارئیل نیز بر محوریت عشق نمادین زنی است که ده خان تارئیل را رقم می زند. در صورتی که محوریت عشق در هفت خان رستم حبّ وطن و عشق به ایران-زمین است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structuralism of Rostam and Taryel’s Trials

نویسنده [English]

  • Mahvash Vaheddoost
Urmieh University
چکیده [English]

1. Introduction
Some of English translators have deemed “the man in the panther skin”, composed by Shota Rustaweli, as a romance; and translated its title as “the knight in the panther’s skin”. If we regard it deeply, we will find out that the title of this symbolical and mystical epic has implicitly been associated with Shahnameh of Ferdowsi as Rostam, the great hero of Shahnameh was entitled a man with an amour of panther or tiger skin. Certainly Rustaweli was fully aware of the Text of Shahnameh because he once mentioned the name Rostam in his epic explicitly. Moreover some of the names in his epic directly and indirectly are associated with the names in Shahnameh. According to some literary evidence, Iranian mythology has had a great influence in Georgian mythology; therefore, it is not very unlikely that, Rustaweli had adopted the title of his epic from an epithet of an Iranian epic.
2. Methodology
This study is based on the method of descriptive analysis by using library research and taking advantage of the resources available in a qualitative way. The present study tries to deal with the following question: what are the similarities and differences between the elements of Taryel's trials of Rustaweli and Rostam’s in Shahnameh of Ferdowsi? The research should be based on proposed patterns of structuralism. Due to the brevity and the knowledge of the readers on reviews of Shahnameh, this article is only based on discussions covering "the man in the panther skin” epic in details.




3. Results and Discussion
The entire epic "The man in the panther skin” covers the trials and obstacles that Taryel and Aftandyl, two heroes of this epic, must pass to save Nestan Daryjan and that Taryel gains the kingdom. In this epic, the heroes somehow overlap. In the process of the epic "the man in the panther skin” trials encircle around a particular axis in order to fulfill a goal. For this purpose, although Aftandyl and Taryl have separate Trials, their last trial is in common, and since the characters overlap each other, they are in a horizontal axis. Taryel overlaps Aftandyl, Fereydoun as a master guide, helper and hero overlaps those two champions. However, in Ferdowsi's Shahnameh, as Rostam passes over the Seven Trials with the assistance of some helpers, they do not overlap him since he is the only main character of this epic. The symbolic elements discussed in this article are as follows: Character, Travel, helper, love, panther skin, battle with predatory animals, places, blood healing, and fighting the evil creatures. Moreover, according to the proposed patterns of structuralists, Rostam’s Seven Trials have similarity and conformity with the Ten Trials of Taryel. However, there are some differences which need to be mentioned. Taryel's Trial trip is more complicated than Rostam’s. Taryel's trial trip is done in several stages during four trips while Rostam's trial trip starts from a point and ends in the final point; but Taryel's Trial trip is in a circle, begins from the starting point and returns to the same point by completing the circle and passing the last Trial. Rostam achieves his goal by saving Kavus; but with rescuing Nastan. Taryel does not still reach the stage of accomplishment; two other trips must be done up to the symbolic hero in panther skin to fulfill the final goal of the epic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh
  • Rostam
  • Taryel’s
آموزگار، ژاله. (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
اسلامی ندوشن، محمد علی. (1374). داستان داستان‌ها. تهران: آثار.
امیدسالار، محمود. (بهار 1362). «ببر بیان». ایران‌نامه. صص: 447-457.
بهار، مهرداد. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران. به کوشش ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.
پراپ، ولادیمیر. (1371). ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
پیگوت، ژولیت. (1384). اساطیر ژاپن. ترجمۀ باجلان فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
چولوخادزه، آلکساندر. (1386). ریشه‌شناسی و معناشناسی وام‌واژه های ایرانی در حماسۀ «پلنگینه پوش». به راهنمایی دکتر علی‌محمد حق‌شناس. پایان‌نامۀ گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران.
حسینی، مریم؛ شکیبی ممتاز، نسرین. (تابستان 1391). سفر قهرمان در داستان «حمام بادگرد»  بر اساس شیوة تحلیل کمبل و یونگ. ادب‌پژوهی. شمارة بیست و دوم. صص: 33-63.
حق‌پرست لیلا؛ صالحی‌نیا، مریم. (بهار 1394). «رمزگشایی بن‌مایۀ اسطوره‌ای نجات خورشید در هفت‌خان». جستارهای ادبی. ش 188. صص 66-49.
خدیش، پگاه. (1387). ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
رضایی دشت ارژنه، محمود. (پاییز و زمستان 1393). «درآمدی بر پیوند «ببر بیان» و کنیۀ «سگزی» در شاهنامه». دوفصلنامۀ ادبیات حماسی. دانشگاه لرستان. سال اول. شمارۀ دوم. صص: 47-72.
رضایی راد، محمد. (پاییز 1383).  «مسیحای شر و تناول شیطانی: تفسیری اسطوره‌شناختی از دراکولای برام استوکر». ارغنون. شمارۀ 25. صص 275 -288.
روستاولی، شوتا. (1379). پلنگینه پوش. ترجمۀ محمدکاظم یوسف‌پور. گیلان: دانشگاه گیلان.
زرین کوب، حمید. ( 1349). «داستان پلنگینه‌پوش». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات مشهد. سال 6. شمارۀ 5. صص 15-23.
سرلو، خوان ادواردو. (1389). فرهنگ نمادها. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان.
ستاری، رضا. (تابستان 1388). «بررسی شخصیت کاووس بر اساس برخی کردارهای او از دوران باستان تا شاهنامه». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. سال 5. شمارۀ 15. صص 107-122.
سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر. (1384). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ سوم. تهران: طرح نو.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1388). فرهنگ نمادها. ج 4. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. چاپ سوم. تهران: جیحون.
فاطمی، سید حسین؛ عرب یوسف‌آبادی. فائزه. (پائیز و زمستان 1390). «ریخت‌شناسی داستان عاشقانۀ  شهسوار پلنگینه‌پوش». پژوهشنامۀ ادب غنایی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. شمارۀ هفدهم. صص: 173-190.
فردوسی، ابوالقاسم. (1373، 1388). شاهنامه. جلد 2 و جلد 3.  تصحیح سعید حمیدیان. تهران: قطره.
قربان صباغ، محمودرضا. (بهار 1392). «بررسی ساختار در هفت خان رستم؛ نقدی بر کهن الگوی قهرمان». جستارهای ادبی. شمارۀ 180. صص: 27-57.
کریستنسن، آرتور. (1350). کارنامـۀ شـاهان در روزگـار ایـران باسـتان. ترجمـة بهمـن سرکاراتی و باقر میرخانی. چاپ اول. تبریز: دانشگاه تبریز.
ــــــــــــــــ . (1355). کیانیان. ترجمة ذبیح‌الله صـفا. چاپ چهارم. تهـران: بنگـاه ترجمـه و نشر کتاب.
کوپــر، جــی. ســی. (1386). فرهنــگ مصــور نمادهــای ســنتی. ترجمــۀ ملیحــه کرباســیان. تهران: فرشــاد.
مختاری، محمد. (1393). اسطورۀ زال (تبلور تضاد و وحدت در حماسۀ ملّی). چاپ دوم. تهران: توس.
نبی‌لو، علیرضا. (زمستان 1390). «بررسی ساختار روایی هفت‌خان رستم». پژوهشنامۀ زبان و ادب فارسی (گوهر گویا). سال پنجم. شمارۀ 4. پیاپی20. صص: 93-118.
واحددوست، مهوش. (1387). نهادینه‌های اساطیری در شاهنامۀ فردوسی. چاپ دوم. تهران: سروش.
واحددوست، مهوش؛ دلایی میلان، علی (پاییز 1390). «بررسی ساختاری خان و هفت خان در شاهنامه و اسطوره‌ها». فصلنامۀ زبان و ادبیات دانشگاه خوارزمی. سال 19. شمارۀ 71. صص: 137-160.
یاحقّی، محمدجعفر. (1368). سوگنامۀ سهراب. تهران: توس.
_________  (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
Cholokashvili, Rusudan. (2012). “Interrelatedness of Deity of Tar-Young and The Knight in the Panther's Skin”. International Symposium; Contemporary Issues of Literary Criticism Medieval Literary Processes. Europe, Asia, Georgia. Dedicated to 300th anniversary from the first printed; publication of Shota Rustaveli’s Poem ’The Knight in the Panther's Skin’ Volume I; Editor: Irma Ratiani; Iv. Javakhishvili Tbilisi State University; Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature; 2012; Institute of Literature Press. ISBN 978-9941-0-3961-4.      
www.rustaveli.org.ge
Cirlot, Y. E.) 2002) . A Dictionary of Symbols. Forward by Herbert Read, London: Routledge. second edition.
Gamsakhurdia, Zviad . (1991). (ვეფხისტყაოსნის სახისმეტყველება); Vepkhistkaosnis Sakhismetkveleba (ზვიად გამსახურდია_); Metsniereba (نشر علم. Tiblisi; Georgia (کتاب به زبان گرجی (
Hodder, lan. )2006(. The leopard tale, revealing the myeteries of turkeys ancient ‘town’. London: Thames & Hudson.
Kvantaliani, Sharlot. (2012). “Symbolic Interpretation of Mountain- Ridge in the Vepkhistaqaosani”. International Symposium; Contemporary Issues of Literary Criticism Medieval Literary Processes. Europe, Asia, Georgia. Dedicated to 300th anniversary from the first printed; publication of Shota Rustaveli’s Poem ’The Knight in the Panther's Skin’ Volume I; Editor: Irma Ratiani; Iv. Javakhishvili Tbilisi State University; Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature; 2012; Institute of Literature Press. ISBN 978-9941-0-3961-4
CAPTCHA Image