برابرنهادهای فارسی آتمن و برهمن در مثنویهای بیدل با نظر به آموزه‌های مکتب ادوایته ودانته

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

• گلناز میرسالاری ¹
• مریم صالحی نیا ²
• فیاض قرایی ³

¹ دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی گرایش عرفانی، ، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

² استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

³ دانشیار ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

10.22067/jls.2022.76800.1306

چکیده

سرزمین هند مهد ادیان گوناگونی بوده که مهم‌ترین و رایج‌ترین آن دین هندوست. این دین از مکاتب عرفانی مختلفی تشکیل شده و مکتب ادوایته ودانته یکی از مهم‌ترین مکاتب در دین هندوست. در مکتب ادوایته ودانته آتمن به معنای «انسان» و برهمن به معنای «خدا» ست و در این مکتب میان آتمن و برهمن نوعی این همانی برقرار است. بیدل دهلوی شاعر بزرگ قرن یازدهم در روزگار رواج مکتب ادوایته ودانته در سرزمین هند می‌زیسته، او زبان سانسکریت را می-دانسته و به آداب و رسوم و عرفان و مذهب مردمان زمانه‌اش آگاهی و شناخت داشته است. در مثنویهای او مفاهیم و واژگانی از جمله «عدم و نیستی»، «عقل و آگاهی» و «انسان و خدا» بسامد بالایی دارند. این اصطلاحات به چه مفهومی در مثنویهای او به کار رفته است؟ ما برای پاسخ به این پرسش‌ با رجوع به منابع عرفانی مهم هند این مفاهیم را در مثنویهای بیدل بررسی کرده‌ایم. با نظر به انطباق تعاریف بیدل از انسان و خدا با منابع عرفانی هند، بازتاب این مفاهیم را در مثنویهای بیدل می‌توان دید. بیدل عدم و نیستی، عقل و آگاهی و انسان و خدا را در معنایی نزدیک با آموزه‌های مکتب اداویته ودانته به کار می‌برد.

کلیدواژه‌ها

• بیدل دهلوی
• عدم و نیستی
• انسان و خدا
• عقل و آگاهی
• مکتب ادوایته ودانته

20.1001.1.20087187.1401.55.2.3.4

موضوعات

• تتبعات ادبی

---

عنوان مقاله [English]

Persian Equivalents of Atman and Brahman in Bidel's Masnavis According to the Teachings of the Advaita Vedanta School

نویسندگان [English]

• Golnaz Mirsalari ¹
• Maryam Salehinia ²
• Fayyaz Gharaei ³

¹ Assistant Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

² Assistant Professor in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

³ Associate Professor in Religions and Comparative Mysticism, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad

چکیده [English]

India has always been the homeland of various religions, the most important and common of which is Hinduism. This religion is consisted of different mystical schools. Advaita Vedanta is one of the most important schools in Hinduism. In this school, Atman means “man” and Brahman means “God”, and there is a kind of identity between Atman and Brahman. Bidel Dehlavi, the great poet of the 11^th century (AH), lived in India when Advaita Vedanta school existed. He knew Sanskrit language and was familiar with the customs, mysticism, and religions of the people of his time. In his Masnavi, some concepts such as “non-existence”, “intellect and consciousness” and “man and God” have a high frequency. The question is: What the terms mean in Bidel’s Masnavi? To answer the question, we examined the concepts of Bidel's Masnavi, using important Indian mystical sources. Considering the adaptation of Bidel's definitions of man and God to the mystical sources of India, the reflection of these concepts can be seen in Bidel's Masnavi. Bidel uses non-existence, intellect and consciousness, and man and God in a sense close to the teachings of Advaita Vedanta school.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bidel Dehlavi
• Non-existence
• Man and God
• Intellect and Consciousness
• Advaita Vedanta School

مراجع

1. اوپا‌نیشاد، سرّ اکبر. (1340). ترجمۀ شاهزاده محمد داراشکوه از متن سنسکریت. تصحیح سید محمدرضا جلالی نایینی و دکتر تاراچند. چاپ: تابان.

   بیدل دهلوی، عبدالقادر. (1364). کلیات دیوان. تصحیح خال محمد خسته، خلیل‌اللّٰه خلیلی. چاپ: اول. ناشر: فروغی.

   بهاگاوادا گیتا همان‌گونه که هست. (2385). ترجمه محمدعلی موحد. تهران: انتشارات خوارزمی.

   پناه، زینب. (1400). بررسی حضرات وجود از دیدگاه بیدل دهلوی و شانکارا. جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، سال پنجم، شمارۀ هجدهم.

   خلیلی، خلیل‌اللّٰه. (1334). فیض قدس، ج.1، انتشارات: کابل

   رادها کریشنان، سروپالی. (1382). تاریخ فلسفۀ شرق و غرب. ترجمه خسرو جهانداری. انتشارات علمی-فرهنگی

   رضازاده شفق، صادق. (1345). گزیده اوپه‌نیشدها. بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

   ریگ ودا. (1372). ترجمه سید محمد رضا جلالی نایینی. نشر: نقره. چاپ سوم. چاپ افست شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

   شایگان، داریوش. (1384) آیین هندو و عرفان اسلامی، ترجمه: جمشید ارجمند، چاپ: دوم تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.

   صفرعلی، نسرین؛ فرخ‌زاد ملک، محمد. (1395). «تأثیر عرفان هند بر آثار شاعران سبک هندی (بیدل دهلوی)». مطالعات ایرانی و بیدل پژوهی.

    عبدالغنی، عبدالغفور. (1341). زندگی و آثار بیدل. ج 1. ترجمه مهدی آصف. انتشارات: کابل.

   فولادی، محمد. زینب، پناه. (1399). «فرهنگ عامه و آیین‌های هندوان در مثنوی عرفان بیدل دهلوی». دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه سال هشتم. شماره 36.

   قرایی، فیاض. (1385) ادیان هند. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. چاپ اول.

   میرزایی، محمدسعید؛ صالحی‌نیا مریم. (1399). «تلاش برای ترسیم الگوی ارتباط روایی در مثنوی‌های بیدل». مجلۀ شعر پژوهی (بوستان ادب). سال 12. شماره 2.

   نیکویی، علیرضا. (1392). «تأملی در ساختار تمثیلی طلسم حیرت بیدل دهلوی». نشریه الهیات هنر. شماره 1.

   همتی، رقیه؛ ولی‌پور، عبداللّٰه. (1397). «بررسی تطبیقی تمثیل‌های وحدت وجود در آثار بیدل». دوفصلنامه مطالعات شبه قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال دهم. شماره 53، ( صص 534-337).

   Nicolas, Antonio T. de. (2003). Meditations Through the Rig Veda: Four-Dimensional Man iUniverse.

   Eliot Deutsch. (1980). Advaita Vedanta : A Philosophical Reconstruction, University of Hawaii Press.

   Jan, Gonda. (1962). Some Notes on the Study of Ancient-Indian Religious Terminology, History of Religions, Vol.1, p271-272.

   John Bowker. (2000). The Concise Oxford Dictionary of World Religions, Oxford University Press.

   John Grimes. (1996). A Concise Dictionary of Indian Philosophy, State University of New York Press.

   Radhakrishnan, Surenda. (1994). The Principal Upanisads, HarperCollins India.

   Robert, Hume. Chandogya Upanishad 3.14.1 – 3.14.4, The Thirteen Principal Upanishads, Oxford University Press.

   Paul, Deussen. (2010). Sixty Upanishads of the Veda, Volume 1, Motilal Banarsidass.

   Max, Muller. Chandogya Upanishad 3.13.7, The Upanishads, Part I, Oxford University Press.

   A, Rambachan. (2006). The Advaita Worldview: God, World, and Humanity, State University of New York Press.

   Raju, Poola Tirupati. (2013). The Philosophical Traditions of India, Routledge

   1. M. Srinivasa Chari. (1990). the philosophy of the Vedanta Sutra, first published, New Delhi

   Hiriyanna, M. (1932). Outlines of indian philosophy, London, first pablised, pabliser; Allen, 1932.

   Samkaracarya. (2000). Brahma sutra Bhasya, translated by swami Gamb hirananada, Advaita Asharma, calcutta.

   jonardon Ganeri. (2007). The Concealed Art of the Soul: Theories of Self and Practices of Truth in Indian Ethics and Epistemology. Oxford University Press