بازشناسی دو الگوی روایی از متون زردشتی در بیتی از شاهنامه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

• محمد بیانی ¹
• محمد جعفر یاحقی ²

¹ دانشگاه فردوسی مشهد

² استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

10.22067/jls.2024.87821.1577

چکیده

این پژوهش بر آن است تا از بیت «به رشک‌اندر اهریمن بدسگال / همی رای زد تا بیاگند یال» از داستان کیومرث در شاهنامه تفسیری تازه ارائه دهد. از این رو با ذکر بیت مذکور و نگاه انتقادی به تفاسیر ارائه شده آغاز می‌شود. سپس با تکیه بر دو کلیدواژۀ «رایزنی» و «قوی‌شدن»، به منابع زردشتی رجوع می‌کند و شواهدی را از حضور دو الگوی روایی در این متون مورد بررسی قرار می‌دهد. جمع‌آوری، بررسی، تحلیل و مقایسۀ ساختاری شواهد مذکور با رویکردی توصیفی-تحلیلی نشان می‌دهد که الگوی نخست از سه مرحلۀ 1-انجمن‌شدن، 2-رایزنی و 3- اقدام و الگوی دوم از پنج مرحلۀ 1-اطلاع از سرنوشت، 2-بیهوشی/بی‌حرکتی، 3-برانگیختن، 4-هوشیاری/حرکت و 5-اقدام تشکیل شده است. سپس در نتیجۀ تحلیل و تفسیر مفهوم بیت مذکور بر اساس الگوهای فوق، آشکار می‌شود که این الگوها با پشت سر گذاشتن تحوّلاتی به بیت مذکور راه یافته‌اند. مفهوم این بیت در واقع اهریمن را توصیف می‌کند که برای آشفتن روزگار کیومرث، فرزندش سیامک و مردم، به رایزنی و مشورت با دیوان می‌نشیند. او به‌واسطۀ این رایزنی و طرح پیشنهادهایی با هدف آشوب، کشتار و ویرانی از جانب دیوان، قدرت می‌گیرد و سپس با تصویب نقشۀ حمله، فرزندش خزوران را با سپاهی از دیوان برای عملی کردن این نقشه راهی می‌کند. هم‌چنین در توجیه ادغام دو الگوی مذکور در این بیت می‌توان گفت احتمالاً این الگوها به سبب هم‌پوشانی برخی عناصر در هم ادغام و در این بیت به صورت الگوی نهایی چهارمرحله‌ای 1-اطلاع، 2-انجمن‌شدن، 3-رایزنی و 4-اقدام درآمده‌اند.

کلیدواژه‌ها

• شاهنامه
• کیومرث اهریمن
• انجمن شدن
• رایزنی قدرت گرفتن
• اقدام

موضوعات

• اسط,وره شناسی

---

عنوان مقاله [English]

Recognizing Two Narrative Patterns of Zoroastrian sources in a Couplet in Shahnameh

نویسنده [English]

• Mohamadjafar Yahaghi ²

¹

² Professor of Persian language and literature

چکیده [English]

This study aims to present a new interpretation of the verse "به رشک‌اندر اهریمن بدسگال / همی رای زد تا بیاگند یال" from the story of Kayumars in the Shahnameh. The research begins by citing the aforementioned verse and critically examining existing interpretations. It then delves into Zoroastrian sources, focusing on the keywords "consultation" and "empowerment," and investigates evidence of two narrative patterns present in these texts. A descriptive-analytical approach is used to collect, review, analyze, and structurally compare the evidence. The first pattern consists of three stages: 1) assembly, 2) consultation, and 3) action. The second pattern comprises five stages: 1) awareness of destiny, 2) unconsciousness/immobility, 3) stimulation, 4) consciousness/movement, and 5) action. The analysis and interpretation of the verse based on these patterns reveal that they have undergone transformations to be incorporated into the verse. The verse essentially describes Ahriman consulting with the demons to disrupt the era of Kayumars, his son Siamak, and the people. Through this consultation and the suggestions proposed by the demons aimed at chaos, slaughter, and destruction, Ahriman gains power. He then approves the attack plan and sends his son Khazuran with an army of demons to execute it. Furthermore, in explaining the integration of the two aforementioned patterns in this verse, it can be posited that these patterns have likely merged due to the overlap of certain elements, resulting in a final four-stage pattern in the verse: 1) awareness, 2) assembly, 3) consultation, and 4) action.

کلیدواژه‌ها [English]

• Shahnameh
• Kayumars Ahriman
• gathering consultation
• gaining strength
• action