بررسی تکثر معنا و لایه‌های پنهان در حکایت «در سبب ورود حدیث الکافر یاکل فی سبعه امعاء و المومن یأکل فی معا واحد» با رویکرد نظام رمزگان روایی رولان بارت

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران.

چکیده

حکایت «در سبب ورود این حدیث مصطفی صلوات‌الله علیه که الکافر یاکل فی سبعه امعاء و المومن یاکل فی معا واحدا» اولین حکایت از دفتر پنجم مثنوی شریف است. این حکایت در مذمت حرص و آز آورده شده و تأکید دارد که ایمان صرفاً در لفظ نیست و مؤمن واقعاً ویژگی‌هایی دارد که در ظاهر و اعمال او هم نمود پیدا می‌کند و…. پژوهشگر در تحلیل این حکایت مثنوی، برای کشف ویژگی‌های خلاقانه و لایه‌های پنهان حکایت از رمزگان روایی رولان بارت بهره برده است. برای تحلیل دقیق حکایت‌های ژرف مثنوی، قطعاً به‌کارگیری روش‌های علمی و ساختارمند در حوزه خوانش و نقد ادبی بسیار حائز اهمیت بوده و یکی از این روش‌های عالمانه و دانشگاهی، بهره‌گیری از شیوه رمزگان رولان بارت است. در این شیوه، بارت متون را به خواندنی و نوشتنی تقسیم می‌کند. متن نوشتنی متنی است حائز اهمیت و درجه اول، برخلاف متن خواندنی که بیشتر سرگرم‌کننده است و نه تأمل‌برانگیز. پژوهشگر برای بررسی حکایت مذکور از این روش استفاده کرده تا دریابد که مثنوی با ویژگی‌های فوق‌الذکر طبق تعاریف بارت در کدام‌یک از دو متن می‌گنجد؟ بررسی حکایت در سبب ورود این حدیث… با شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس رمزگان پنجگانه بارت نشان می‌دهد نظر به فراوانی همه رمزگان‌های پنجگانه، این حکایت نه‌تنها شنیدنی که نوشتنی هم هست و دو رمزگان نمادین (تقابل‌ها) و فرهنگی در این حکایت بسیار پرکاربرد هستند. نکته حائز اهمیت این پژوهش این است که باوجوداینکه حکایات مثنوی معنوی به‌صورت شفاهی و آموزشی برای انتقال مفاهیم مدنظر مولانا سروده شده، اما متن این حکایت برخوردار از بالاترین نمودارهای مرتبط با متن نوشتنی است. همچنین ازآنجاکه عرفان به نوعی مقوله‌ای است که بر تضادها و تفاوت‌ها استوار است، شاهد تقابل‌های معنایی و مفهومی قابل‌ملاحظه‌ای در این حکایت هستیم. ضمن اینکه اصطلاحات عرفانی و دینی و به‌کارگیری معانی نو و ترکیبات ادبی موجب شده است رمزگان فرهنگی نیز در این حکایت از بسامد بالایی برخوردار باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Multiplicity of Meaning and Hidden Layers of the Story “On the Reason of the Introduction of this Hadith of Mustafa (PBUH)...” Using Roland Barthes’ Narrative Codes

نویسندگان [English]

  • siamak sedighi 1
  • alimohamad poshtdar 2
  • ayoob Moradi 3
1 . PhD Candidate in Persian Language and Literature, Payam-e Noor University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Payame Noor University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate Professor in Persian Language and Literature, Payam-e Noor University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This story is the first story from the fifth book of Masnavi. This story is mentioned to condemn greed. It emphasizes that a believer has characteristics that can be seen in his appearance and actions. This study tried to analyze this story of Rumi and use Roland Barthes’ narrative codes to discover the creative features and hidden layers in this story. For a detailed analysis of the profound stories of the Masnavi, it is definitely very important to use scientific and systematic methods in the field of reading and literary criticism, and one of these scholarly and academic methods is Roland Barthes’ narrative codes. Barthes divides texts into readerly and writerly. Writerly texts are important and first-class texts, unlike readerly texts, which are more entertaining and not thought-provoking. Examining the story about “On the Reason of the Introduction of this Hadith of Mustafa (PBUH)...” using a descriptive-analytical method and Barth’s codes shows that considering the frequency of all the five codes, this story is not only readerly but also writerly, and two symbolic (oppositions) and cultural codes in this story are very widely used. In addition, mystical and religious terms, and the use of new meanings and literary combinations have caused cultural codes to have a high frequency in this story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rumi’s Masnavi
  • Roland Barthes
  • Text Reading
  • Barthes’ Five Codes
  • Binary Oppositions

مراجع

  1. آلن، گ. (1397) بینامتنیت. ترجمه پیام یزدانجو. مرکز.
  2. اسپرهم، د.، شاگستاسبی، م. و سالاری، ع. (1398). تحلیل روایی داستان نخجیران و شیر مثنوی معنوی با رویکرد زبان‌شناسی رمزگان رولان بارت. پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، ۸(۱)، ۱-۱۹.

 http://doi.org/10.22059/jlcr.2019.71013

  1. بارت، ر. (1370). عناصر نشانه شناسی. ترجمه مجید محمدی. الهدی.
  2. بارت، ر. (1382). لذت متن. ترجمه پیام یزدانجو. مرکز.
  3. بارت، ر. (1399). اس/زد. ترجمه سپیده شکری‌پور. افراز.
  4. برتنس، ه. (1384). مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسم. ماهی.
  5. برومند، ن. (1396). تحلیلی نشانه‌شناختی از مثنوی معنوی (خوانش اشعار با بهره‌گیری از رمزگان‌ها). مجموعه مقالات نهمین همایش ملی پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. به همت دانشگاه بیرجند و انجمن علمی(استادان) زبان و ادبیات فارسی.
  6. پارسایی، ح. (1402). طیف رمزگان و نمادهای شادی و امید در غزل‌های مولانا. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، ۱۵(۵۵)، ۳۱۹-۳۴۷. http://doi.org/10.30495/DK.2022.1942384.2355
  7. پورنامداریان، ت. (1389). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. علمی و فرهنگی.
  8. پین، م. (1392). بارت و فوکو و آلتوسر. ترجمه پیام یزدانجو. مرکز.
  9. تامس، ب. (1400). روایت مفاهیم بنیادی و روش‌های تحلیل. ترجمه حسین پاینده. مروارید.
  10. چندلر، د. (1394) مبانی نشانه شناسی، ترجمه مهدی پارسا. انتشارات پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
  11. زمانی، ک. (1939). شرح جامع مثنوی معنو.، سروده جلال‌الدین محمد. اطلاعات.
  12. سجودی، ف. (1387). نشانه‌شناسی کاربردی. علم.
  13. شریفی، م. (1382) فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام. ترجمه علی اشرف مویدی. امیرکبیر
  14. صادقی، ل. (1392). انشقاق اجتماعی در یک متن نوشتنی: رمزگان‌شناسی خروس. در مجموعه‌مقالات نشانه‌شناسی و نقد ادبیات داستانی معاصر (به‌کوشش لیلا صادقی، صص. ۱۶۱-۲۰۴). سخن.
  15. عباسپور، ح. (1402). خوانش رمزگان دفتر دستور زبان عشق بر اساس نظریه رمزگان‌های رولان بارت. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، ۱۵(۵۶)، ۱۴۴-۱۶۸.

 http://doi.org/10.30495/dk.2021.1928421.2240

  1. غیاثی، م. (1368). درآمدی بر سبک شناسی ساختاری. شعله اندیشه.
  2. لچت، ج. (1377). پنجاه متفکر بزرگ معاصر. ترجمه محسن حکیمی و فریدون فاطمی. خجسته.
  3. مرادی، ا.، و چالاک، س. (1399) بررسی تکثر معنایی در حکایت شاه و کنیزک بر اساس نظام رمزگان روایی رولان بارت. پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، ۱۴(۲)، ۱۸۹-۲۱۰.

 http://doi.org/10.22108/jpll.2021.125793.1539

  1. مولانا، ج. (1391)، مثنوی معنوی (دفتر پنجم و ششم). تصحیح و اهتمام رینولد نیکلسون. آدینه سبز.
  2. نامورمطلق، ب. (1390) درآمدی بر بینامتنیت. سخن.
  3. نجفی، ز. (1399). بررسی و تفسیر رمزگان‌های متنی در داستان طوطی و بازرگان. فنون ادبی، ۸(۲)، ۱۹۱-۲۰۰. http://doi.org/10.22108/liar.2016.20576

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 27 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 01 اسفند 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار