Theoretical Sources of Literary Criticism of Afghanistan

Document Type : Research Article

Authors

• Noor Mohammad Noornia ¹
• Ahmad Razi ²
• Alireza Nikouei ³

¹ PhD Candidate in Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.

² Professor at the Department of Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.

³ Associate Professor at the Department of Persian Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.

10.22067/jls.2025.90140.1630

Abstract

This research examines the state of contemporary literary criticism in Afghanistan with the aim of identifying and introducing its theoretical sources over the past century. Using a descriptive-analytical method and historical approach, this study shows that literary criticism in Afghanistan has been poor in theoretical support, and most practical critiques reveal inconsistencies in text analysis with the principles of contemporary literary criticism. Theoretical sources of literary criticism have been acquired through oral and written channels, with literary associations and universities playing a significant role in translating and writing papeers and books. The influence of Russian, Western, and Iranian theorists on Afghan literary criticism is evident, but there are challenges in understanding, introducing, and applying these theories. The research results indicate that most literary critiques in Afghanistan have been written with a traditional approach. This study emphasizes the importance of having theoretical infrastructure in advancing literary criticism and provides an introduction to the most important critics and impactful critiques. It also examines the role of universities, associations, and the press in this process, showing that critical discourse in the country has not yet flowed. This research can demonstrate the position of critical discourse in Afghanistan and, by introducing the most important literary critics and the most influential critiques, depict the state of literary criticism in Afghanistan.

Keywords

• Literary Criticism
• Literary Theories
• Afghanistan
• Critical Discourse
• Literary Critics

---

Authors retain the copyright and full publishing rights. This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

References

1. آرین، ن. (۱۳۹۹). روایت در حکایت. انتشارات مقصودی.
2. احمدزی، ا.، بزرگ بیگدلی، س.، غلامحسین‌زاده، غ.، و طاهری، ق. (۱۳۹۰). جریان شعر رئالیسم سوسیالیستی افغانستان. پژوهش‌های ادبی، ۳۴، ۹–۳۶.
3. الهام، ر. (۱۳۴۴). مقدمه‌ای بر مطالعات ادبی. ادب، شماره ۵ و ۶، ۶۴–۸۰.
4. الهام، ر. (۱۳۵۸). تئوری‌های ادبی و نقد ادبی. دانشکدۀ ادبیات و علوم بشری دانشگاه کابل.
5. بلزی، ک. (۱۳۷۹). عمل نقد. ترجمۀ عباس مخبر. قصه.
6. پرتو نادری، ن. (۱۳۷۸). مصاحبه با حسین جعفریان. بازیابی‌شده از

http://www.partawnaderi.com/Naqhd_wa_PazjoheshaiAdabi.

1. پرتو نادری، ن. (۱۴۰۰). پیشگامان شعر نو در افغانستان. زریاب.
2. جعفری، م. (۱۳۹۱). جایگاه نقد ادبی در ادبیات معاصر افغانستان. هفته‌نامۀ سیمرغ، ۳ (۷۱)، ۱۴۳–۱۴۴.
3. حامد، ع. س. (۱۳۷۸). سخن اندر دهان دوست شکر. فصل‌نامۀ ادبی، هنری و فرهنگی دُر دری، ۳ (۱۱)، ۱۵–۱۹.
4. حبیب، ا. (۱۳۵۸). با تمام قوا در جبهۀ ادبیات خلقی. ژوندون، 3، ۳۰–۳۶.
5. حجتی، ح. (۱۳۸۱). انجمن ادبی در افغانستان. در حسن انوشه (ویراستار)، دانش‌نامۀ ادب فارسی (جلد ۳، صص. ۱۲۶–۱۳۳). سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6. خالیزوف، و. (۱۳۹۵). نظریۀ ادبی. ترجمۀ عبدالکریم جلال. دانشگاه کابل.
7. راتب، ع. (۱۳۹۸). مالیخولیا و تردید: مقالاتی در معنامندی و تفسیر متن. نسل نو.
8. راعی، ق. (۱۳۴۵). ادبیات و زندگی اجتماعی. ادب، شماره ۵ و ۶، ۱۰–۳۶.
9. راعی، ق. (۱۳۴۶ الف). تئوری نقد ادبی. ادب ، ۵، ۲۲–۳۸.
10. راعی، ق. (۱۳۴۶ ب). نظریۀ ادبی. ادب، شماره ۱ و ۲، ۹۰–۱۰۸.
11. رضی، ا. (۱۴۰۱). روش‌ها و مهارت‌های تحقیق در ادبیات و مرجع‌شناسی. فاطمی.
12. سحاب، ح. (۱۳۹۸). مبادی نقد ادبی. نویسا.
13. سراب، ا. (۱۳۹۷). بهره‌کشی شاعرانه. امیری.
14. شایق افندی، ه. (۱۳۱۰). منقد کیست و انتقاد کدام؟ آیینۀ عرفان، شماره ۱ و ۵، ۱۵–۲۲.
15. شعور، ا. (۱۳۸۶). چیستان‌های شفاهی دری. دانش.
16. شفیعی، ب. (۱۳۴۲). ستاک. مطبعۀ دولتی.
17. شمیسا، س. (۱۳۸۳). نقد ادبی. فردوسی.
18. صدر، ع. (۱۳۹۹). جمهوری و دشمنان آن. ترجمۀ ایثار و رسولی. انستیتیوت مطالعات استراتیژیک افغانستان.
19. عالمی، ع. (۱۴۰۰). یعقوب یسنا از دیدگاه منتقدان. مقصودی.
20. عرفانی، م. (۱۳۹۷). سیر تحول مطبوعات و رسانۀ جمعی در افغانستان. فصل‌نامۀ ادبیات معاصر، شماره ۱۱ و ۱۲، ۲۰–۲۷.
21. غبار، م، غ، ‌م. (۱۳۸۰). افغانستان در مسیر تاریخ (جلد ۲). جمهوری.
22. فانی، آ. (۱۴۰۳). خواندن فراسوی مرزها: افغان‌ها، ایرانی‌ها و ملی‌گرایی ادبی. ترجمۀ علی قاسمی‌منفرد. شیرازۀ کتاب ما.
23. فارانی، م. (۱۳۴۲). آخرین ستاره. مطبعۀ دولتی.
24. فاریابی، پ. (۱۳۶۶). مسألۀ سبک و مکتب در ادبیات. ژوندون، ۶ (۱)، ۵–۳۷.
25. فرهنگ، م. م. ص. (۱۳۸۰). افغانستان در پنج قرن اخیر (جلد ۱). عرفان.
26. قانون اساسی پادشاهی افغانستان. (1343).
27. قویم، ع. (1387). نقد ادبی. انتشارات سعید.‏
28. گلزاد، م. آ. (۱۳۸۲). انجمن‌های ادبی در عصر روشنگری. مجلۀ خراسان، ۳ (۱)، ۴۹–۶۳.
29. مجیر، ع. (۱۳۸۹). در پیچ و خم غزل امروز بلخ. انجمن آزاد نویسندگان بلخ.
30. محمدیان، ع. (۱۳۸۸). شفیعی کدکنی و شکل‌گرایی. بوستان ادب، ۱(۲)، ۱۰۴–۱۳۱.
31. مؤسسۀ طبع کتب. (۱۳۴۷). افغانستان در پنجاه سال اخیر. وزارت فرهنگ.
32. ناظمی، ل. (۱۳۸۴). نگرشی بر ادبیات معاصر افغانستان. ایران‌نامه، شماره ۸۵ و ۸۶، ۵۰–۷۰.
33. ناظمی، ل. (1400). نخستین انجمن ادبی در افغانستان، 75 سال پیش از امروز یا 76 سال؟ Deutsche Welle Persian، https://www.dw.com..
34. نایل، م. ح. (۱۳۵۶). فهرست کتب چاپی دری افغانستان. انجمن تاریخ افغانستان.
35. واصف باختری، م. ش. (۱۳۹۵). حاشیه‌های گریزان از متن. عازم.
36. هروی، م. (۱۳۴۳). امواج هریوا. مطبعۀ دولتی.
37. همتی، ر.، و ولی‌پور، ع. (۱۳۹۳). کارگۀ حشر معانی: معرفی کتاب رستاخیز کلمات. آیینۀ پژوهش، شماره ۲۵(۵ و ۶)، ۷۶‑‏۸۳.
38. یسنا، ی. (۱۳۹۲). دانایی‌های ممکن متن. مقصودی.
39. یسنا، ی. (۱۳۹۳). خوانش متن: نوشتارهای ممکن برای گفتمان نقد ادبی. مقصودی.