باززایی عناصر ادبی تصویرساز قرن ششم در تصویرهای شعری قرن هشتم (نمود دوبارۀ شگردهای آمیغی در تصویرهای قرن هشتم)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

در قرن ششم، شاهد تحوّلات شگرف و بنیادینی در عرصۀ هنر هستیم تا حدّی که نخستین بارقه­ های تعالی و پیچیدگی در هنر دوران اسلامی در این دوره­ مشاهده می­شود. این اتفاق برای شعر نیز می­افتد و تصویرهای شعری به یک‌باره از آن ساحت سادۀ سبک خراسانی خارج می­شوند و پا به اقلیم پیچیدگی و مفهومی ­شدن می­گذارند. این روند رو به پیچش به واسطۀ عنصرها و ابزارهایی صورت می­گیرد که در مسیر سلوک به سازۀ تصویرها افزوده شده است؛ عناصری چون شگردهای آمیغی یا صناعات کنایه ­محور. این مطالعه که به روش کمّی و آماری نوشته شده است، به بررسی آماری و مقایسه ­ای دو گروه از شگردهای ادبی منفرد و آمیغی در 500 بیت از شعر نُه شاعر زبان فارسی - از قرن ششم تا قرن هشتم - می­پردازد. نتیجۀ پژوهش نشانگر حضور و وفور شگردهای آمیغی در تصویرهای قرن ششم است. در قرن هفتم، شاعران چندان تمایلی به بهره­ گیری از شگردهای آمیغی و آفرینش تصویرهای پیچیده ندارند و تصویرها عمدتاً ساده­ اند، امّا در قرن هشتم شاهد باززایی و تداوم بهره­گیری از شگردهای آمیغی در آفرینش تصویرهاییم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Regeneration of the Literary Illustrator Elements of the Sixth Century in the Poetic Pictures of the Eighth Century (Reproduction of Compound Techniques in the Images of the Eighth

نویسندگان [English]

  • siavash haghjoo
  • mostafa mirdar rezaei
University of Mazandaran
چکیده [English]

Introduction

In the sixth century, we observed a dramatic and radical transformation in the field of art, to the extent that the first sparkles of excellence and complexity in the art of the Islamic era are observed during this period. This case has also happened to the poetry, and poetic images came out of the simple shape of Khorasani style and went in to the complexity and conceptualization. This complicated process was done by the elements and tools that have been added to the image structure over the time; elements such as compound techniques or metaphor-based art.

Methodology

This study is based on the statistical analysis and comparison between two groups of unique and compound literature techniques in 500 bits of poetry from nine poets of the Persian language from the sixth century to the eighth century.

Discussion

The artistic literary tools (discussed in this study) in the sixth century are divided into two types; that is, by parsing the poetic images of this age, we will find two types of literary elements: (1) unique techniques including rhetorical techniques such as simile, metaphor (Explicit and Personification), metonymy, and ambiguity; (2) compound techniques which are against unique techniques and in this study are used as metonymy-based arts or compound techniques, including metonymy metaphor, amphibology metaphore metonymy, and simile amphibology metaphore metonymy. This study puts emphasis on the number and frequency of these techniques in the image of poems od poets, because the presence of unique techniques in the images (with a small difference in number) is obvious and inevitable. Therefore, this study only examines the number of three expressive elements, like simile, metaphor (explicit and makniyeh), and metonymy in the image of poems; the set of these three arts; are the unique techniques.
But in terms of looking at the images of the second type, the compound techniques, which are underlined by this study, and from the standpoint of stylistics, it is important to note that these arts are  the combination of the unique and rhetorical elements of the first type. In terms of compound techniques, literary instruments of the first type that are considered as independent elements in the aesthetics and making of poetry are combined, and after this combination, they are not considered to be unique. An important point about the compound techniques is that ambiguity is in the center and other literary elements are around it; therefore, with the combination of expressive or alternative elements that are capable of being combined with the ambiguity, the new creation will be created that has been named ambiguity-based art. Thus, the case studies of ambiguity-based art in this research are metonymy metaphor, metonymy ambiguity metaphor, and simile ambiguity metonymy metaphor.

Conclusion

With the decomposition of the geometry of the sixth-century images, a kind of literary tools emerged that have not been revealed much before this era. These rhetorical elements are compound techniques that have an effect on the creation complexity and conceptualization of the images of Seljuk poets; this can even be seen in the poetry of Attar, whose language is simple and Khorasani. In the context of his images, the number of compound techniques is similar to the compound techniques of Nezami images and even higher Khaghani, who has a complex and Azerbaijani language. In the seventh century, poets were reluctant to take advantage of compound techniques and created complex images, and it seems that the task of transferring these literary instruments from the sixth to the eighth century is on the responsibility of Attar, and all of these elements transfer by Attar's poetry to the poets of the eighth century. In the eighth century, in contrast to the seventh century, we see natural presence and continued use of compound techniques in the creation of our images; hence, the scale of the use of these techniques in Hafez poetry reaches its highest value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • stylistics
  • single literary practices
  • amusing arts
اونان، مایکل. (1363). جبر خطّی. ترجمۀ علی‌اکبر محمّدی حسن‌آبادی. چاپ پنجم. تهران: نشر دانشگاهی.
تجربه‌کار، نصرت. (1350). سبک شعر در عصر قاجاریه. تهران: توس.
بهار، محمّدتقی. (1369). سبک‌شناسی یا تطور نثر فارسی. جلد اوّل. تهران: امیرکبیر.
تفتازانی هروی، سعدالدین مسعود. (1407 ق.). المطول فی شرح تخلیص المفتاح (افست از روی چاپ عثمانی 1330 ق.). کتابخانۀ آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی. قم: ایران.
حافظ، شمس‌الدین محمّد. (1389). دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ 49. انتشارات صفی‌علی‌ شاه.
حسن‌پور‌آلاشتی، حسین. (1384). طرز‌ تازه. تهران: سخن.
حسن‌پور‌آلاشتی، حسین. (1384). «معنی بیگانه در شعر صائب تبریزی». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شمارۀ 196. صص 85 -70.
خاقانی، بدیل بن علی. (1389). دیوان. با مقدّمۀ استاد بدیع‌الزمان فروزانفر. به اهتمام جهانگیر منصور. تهران: نگاه.
خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن. (1302ق.). تلخیص المفتاح فی المعانی و البیان و البدیع. بیروت: طبع داغر.
خواجوی کرمانی. (1371). غزلیات خواجو. به کوشش حمید مظهری. چاپ دوّم. کرمان: خدمات فرهنگی.
سعدی. (1387). بوستان. تصحیح و ترجمۀ غلامحسین یوسفی. چاپ نهم. تهران: خوارزمی.
سکاکی، ابویعقوب یوسف. (1348 ق). مفتاح العلوم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
سلمان ساوجی، سلمان بن محمّد. (1389). کلیات سلمان ساوجی. با مقدّمه و تصحیح عباسعلی وفایی. تهران: سخن.
شجیعی، پوران. (بی‌تا). سبک شعر پارسی در ادوار مختلف به سبک خراسانی. شیراز.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1371). شاعر آینه‌ها. چاپ سوّم. تهران: آگه.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1387). صور خیال در شعر فارسی. چاپ دوازدهم. تهران: آگه.
شفیعیون، سعید. (1387). زلالی خوانساری و سبک هندی. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1383). بیان و معانی. چاپ هشتم. تهران: فردوسی.
شمیسا، سیروس. (1382). سبک‌شناسی شعر. چاپ ششم. تهران: فردوسی.
عصّار تبریزی. (1375). مهر و مشتری. ‌تصحیح دکتر رضا مصطفوی سبزواری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
عطّار نیشابوری. (1388). مصیبت‌نامه. با مقدّمه، تصحیح و تعلیقاتِ محمّدرضا شفیعی کدکنی. چاپ دوّم. تهران: سخن.
عطّار نیشابوری. (1387). منطق‌الطیر. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات از محمّدرضا شفیعی کدکنی. چاپ سوّم. تهران: سخن.
فتوحی رودمعجنی، محمود. (1392). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. چاپ دوم. تهران: سخن.
محجوب، محمّدجعفر. (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: دانش‌سرای عالی.
محمّدحسن، زکی. (1377). هنر ایران در روزگارِ اسلامی. ترجمۀ محمدابراهیم اقلیدی. تهران: صدای معاصر.
مولانا جلال‌الدّین، محمّد بن محمّد. (1385). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد ا. نیکلسون. چاپ سوم. تهران: هرمس.
میرصادقی، میمنت. (1376). واژه‌نامۀ هنر شاعری. چاپ دوم. تهران. کتاب مهناز.
نظامی گنجه‌ای. (1376). مخزن الاسرار. با تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.
هیل، درک؛ گرابر، اولک. (1386). معماری و تزیینات اسلامی. ترجمۀ مهرداد وحدتی دانشمند. تهران: علمی ـ فرهنگی.
Cuddon, j. A. (1977). A Dictionary of Literary Terms. printed Hamadan: Fannavara
CAPTCHA Image