تأملی تازه دربارۀ مفهوم «دیدن» (ادراک مشاهدتی) در اندیشۀ مولانا با الهام از رویکرد هستی‌شناسانۀ هایدگر

نوع مقاله : جستارهای نوین ادبی

نویسندگان

• فرزاد بالو ¹
• رضا رضاپور ²

¹ دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران

² کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران. بابلسر.ایران

10.22067/jls.2024.87212.1560

چکیده

حوزه های مختلف علوم انسانی مانند فلسفه، الهیات، هنر و... تلقی گوناگونی از ماهیت و چیستی حقیقت دارند. چنان که در سنت فلسفی غرب از دوران پیشامدرن، مدرن ، و پسامدرن، شاهد روایت های متفاوتی از مفهوم« حقیقت» هستیم. در این میان، مارتین هایدگر روایتی از حقیقت در مقایسه با تلقی افلاطونی و ارسطویی و... از آن پیش می کشد که در آن مفهوم «حقیقت» را با مسئلة «هستی» و «وجود» این همان می انگارد. از دیدگاه وی راه نائل شدن به «هستی» نیز تنها از مسیرِ وجودِ دازاین- به مثابۀ روشنگاه هستی - می-گذرد. بدین‌معنا که می‌توان با امکان‌های نهفته در وجود انسان به حقیقت دست یافت. هایدگر از میان همة امکان‌های وجود انسان، بر امکان «دیدن» پافشاری می‌کند و آن را خالص‌ترین و ناب‌ترین تجلی‌گاه حقیقت یا همان «هستی» می‌نامد.بر این اساس، او دیگر امکان‌های بنیادین وجود انسان اعم از فهمیدن، کنجکاوی، تفکر، و ... را نیز نوعی «دیدن» فرض می‌کند. در سنت عرفانی ما و از آن جمله در ذهن و زبان مولانا نیز، مفهوم «دیدن» تبلور و حضور برجسته‌ای دارد و وی برای همه چیز اعم از دل، جان، گوش و... «چشم» یا همان «دیدن» قائل می‌شود؛ گویی همه چیز «دیدن» است. ا

کلیدواژه‌ها

• هایدگر
• پدیدارشناسی
• ادراک مشاهدتی
• مولانا
• دیدن

موضوعات

• تتبعات ادبی

---

عنوان مقاله [English]

A New Reflection on the Concept of "Seeing" (Observational Perception) In Rumi's Thought inspired by Heidegger's Ontological Approach

نویسندگان [English]

• Farzad Baloo ¹
• Reza Rezapor ²

¹ Associate Professor in Persian Language and Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran

² MA in Persian Language and Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran

چکیده [English]

In the western philosophical tradition from the pre-modern, modern, and post-modern eras, different narratives of the concept of “truth” can be seen. In the meantime, Martin Heidegger presents a narrative of truth. He considers the concept of "truth" to be the same as the issue of "being" and "existence”. From his point of view, the way to reach "being" also passes only through the existence of Dasein - as the enlightenment of existence. This means that the truth can be reached with the possibilities hidden in human existence. Among all the possibilities of human existence, Heidegger insists on the possibility of "seeing" and calls it the purest manifestation of truth or "being”. Accordingly, he assumes other fundamental possibilities of human existence, such as understanding, curiosity, and thinking, as a kind of "seeing”. In the mystical tradition, including in the mind and language of Rumi, the concept of "seeing" has a prominent presence and crystallization, and he used "eyes" or "seeing" for everything, including the heart, soul, ears, etc. believes, as if everything is "seeing. Although Heidegger's and Rumi’s perception of the concept of truth and its relationship with the concept of "seeing" cannot be claimed to be the same, the ontological approach of the two gave various dimensions and manifestations of the concept of "seeing" and its relationship with the concept of "truth" in the works of Rumi's poetry and prose.

کلیدواژه‌ها [English]

• Heidegger
• Phenomenology
• Observational Perception
• Rumi
• Seeing

مراجع

ابن عربی، م. (1399). کتابُ الفَناء فی المشاهده. (ع، مظاهری و ز، معصومی، مترجم)، ساوا.

ابن عربی، م. (1393). حجاب هستی، (گ، سعیدی، مترجم)، زوّار.

ابن عربی، م. (1389). فصوص‌الحکم، (درآمد، توضیح و تحلیلم، موحد و ص موحد، مترجم)، نشر کارنامه.

احمدی، ب. (1382). هایدگر و پرسش بنیادین، مرکز.

اسپیگلبرگ، ه. (1397). جنبش پدیدارشناسی، درآمدی تاریخی، (م، علیا، مترجم)، مینوی خرد.

افلاکی، ش. (1400). مناقب‌العارفین، (تصحیحات، حواشی و تعلیقاتت، یازیجی)، دوستان.

تبریزی، ش. (1396). مقالات شمس تبریزی، (تصحیح و تعلیق، م، موحد)، خوارزمی.

پورنامداریان، ت.، شهدوست، ش.، حاجیان‌نژاد، ع. (1397). «درک گام به گام فرآیند ادراک در مکاشفه»، نشریۀ پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، شمارۀ چهارم، (پیاپی 39): 154-127.

جعفری، ع. (1389). «دیدن یا شنیدن، مسئله این است، نگاهی به جایگاه چشم و گوش در شعر و ادبیات»، مجلۀ نقد زبان و و ادبیات خارجی، شمارۀ پنجم، 23-47.

جعفری، م. (1386). علل و عوامل جذابیت سخنان مولوی، موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.

حسینی، س.م. (1397). فلسفه و حقیقت، رویارویی هایدگر و گادامر در تفسیر آموزه‌های افلاطون، شب خیز.

رازی، ن. (1352). مرصادالعباد، (تصحیح، م، ریاحی)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

زرین‌کوب، ع. (1364). سرّ نی، انتشارات علمی.

سپهسالار، ف. (1395). رسالۀ سپهسالار، در مناقب خداوندگار، (تصحیح و توضیح، م، موحد و صمد موحد)، کارنامه.

عطار، ف. (1399). تذکرۀ‌الاولیا، (بررسی، تصحیح توضیحات، فهارس، م، استعلامی)، زوّار.

عین القضات، ه. (1392). تمهیدات، (مقدمه، تصحیح، تحشیه، تعلیق، ع، عسیران)، منوچهری.

منور، م. (1367). اسرارالتوحید، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، م، شفیعی کدکنی)، آگه.

مولانا، ج.ب. (1398 الف). مجالس سبعه، (به کوشش، س، مفید)، مولی.

مولانا، ج.ب. (1398 ب). فیه ما فیه، (تصحیح، توضیح، ت، سبحانی)، پارسه.

مولانا، ج.ب. (1385). کلیات شمس تبریزی، (تصحیح ب، فروزانفر)، امیر کبیر.

مولانا، ج.ب. (1384). مثنوی، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، فهرست‌ها، م، استعلامی)، سخن.

نسفی، ع. (1384). کتاب الانسان الکامل، (س. ض، دهشیری، مترجم)، طهوری.

واتز، م. (1398). مقدمه‌ای بر فلسفۀ هایدگر، (م، پارسا، مترجم)، شَوَند.

ویس، ژ. (1397). واژه‌نامۀ هایدگر، (ش، اولیایی، مترجم)، ققنوس.

هایدگر، م. (1394). نامه دربارۀ انسان‌گرایی، (از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، ل، کِهون. ع، شیدیان، مترجم)، نی.

هایدگر، م. (1396). درآمد به متافیزیک، (ا، رحمتی، مترجم)، سوفیا.

هایدگر، م. (1397 الف). اصل بنیاد، (ط، جابری، مترجم)، ققنوس.

هایدگر، م. (1397 ب). مسائل اساسی پدیدارشناسی، (پ، ضیاء شهابی، مترجم)، مینوی خرد.

هایدگر، م. (1397 ج). هستی و زمان، (ع، رشیدیان، مترجم)، نی.

هایدگر، م. (1398). چه باشدآن‌چه خوانندش تفکر، (س، جمادی، مترجم)، ققنوس.

هجویری، ع. (1390). کشف‌المحجوب، (مقدمه، تصحیح، تعلیقات، م، عابدی)، سروش.